geonames - Complete UDHR text in Cyrillic and Arabic script Kyrgyz

Complete UDHR text in Cyrillic, Arabic and Latin script Kyrgyz

Адам Укуктарынын Жалпы Декларациясы
Бириккен Улуттар Уюмунун Башкы Ассамблеясында 1948-жылдын 10-декабрында кабыл алынган.
Преамбула
Адамзат үй-бүлөсүнүн бардык мүчөлөрүнөтаандык болгон жогорку беделди жана алардын бирдей жана ажырагыс укуктарын таануу эркиндиктин, адилеттү үлүктүн жана жалпы тынчтыктын негизи болуп санала тургандыгын эске алуу менен; жана
адам укуктарын этибарга албоо жана жеккөрүү адамзатынын абийирин козгогон жырткычтык актыларга алып келгендигин жана адамдар сөз эркиндиги менен ынанымга ээ болгон, эчнерседен коркпогон жана эч нерсеге муктаж болбогон дүйнөнүтүзүү адамдардын эң жогорку умтулуусу катарыжарыялангандыгын эске алуу менен; жана
адам акыркы арга катары зомбулукка жана эзүүгү каршы күтүрүлүүгө аргасыз болбошун камсыз кылуу максатында адам укуктары мыйзамдын күчү менен корголууга тийиш экендигин эске алуу менен; жана
элдердин ортосундагы достук мамилелерди өнүктүрүүгө көмөктөшүү зарыл экендигин эске алуу менен; жана
Бириккен Улуттардын элдери Уставда адамдардын негизги укуктарына, адам инсанынын беделине жана баркына, эркектер менен аялдардын тең укуктуулугуна ишенгендиктерин ырасташкандыктарын жана толук эркиндикке чыгуу менен катар социалдык прогресске жана турмуш шартты жакшыртууга көмөктө шүүнү чечишкендигин эске алуу менен; жана
Бириккен Улуттар Уюму менен кызматташууда мүчө-мамлекеттер адам укуктары менен негизги эркиндиктерди жалпы урматтоого жана салым кошууга милдеттенгендигин эске алуу менен; жана
ушул укуктардын жана эркиндиктердин мүнөзүн жалпы түшүнүү ушул милдеттенмелерди толук аткаруу үчүн зор мааниге ээ экендигин эске алуу менен, Генералдык Ассамблея адам укуктарынын ушул Жалпы Декларациясын ар бир адам жана коомдун ар бир органы ушул Декларацияны дайыма эске алып, агартуу жана билим берүү жолу менен ушул укуктарды жана эркиндиктерди урматтоого жана улуттук жана эларалык прогрессивдүү иш-чаралар аркылуу Уюмга мүчө болгон мамлекеттердин элдеринин арасында, ошондой эле алардын юрисдикциясында турган аймактын элдеринин арасында алардын жалпы жана толук таанылышын жана ишке ашырылышын камсыз кылууга көмөктөшүү алуутулуу үчүн бардык элдер менен мамлекеттер аткарууга далалаттанууга тийиш болгон милдеткатары жарыялайт.
1-статья
Бардык адамдар өз беделинде жана укуктарында эркин жана тең укуктуу болуп жаралат. Алардын аң-сезими менен абийири бар жана бири-бирине бир туугандык мамиле кылууга тийиш.
2-статья
Ар бир адам расасына, терисинин түсүнө, жынысына, тилине, динине, саясий же башка ынанымдарына, улуттук же социалдык негизине, мүлкүнө, тек-жайынаже башка абалынын айырмачылыктарына карабастан, ушул Декларация аркылуу жарыяланган бардык укуктар менен эркиндиктерге ээ болууга тийиш.
Андан тышкары, адам жашаган аймактын көз каранды эместигине, көзөмөлгө алынгандыгына, өзүн-өзү башкарбагандыгына же эгемендигиндеги кандайдыр-бир чектөө лөргө карабастан алөлкөнүнже аймактын саясий, укуктукже эларалык статусунун негизинде эчкандай айырмачылыктар болууга тийиш эмес.
3-статья
Ар бир адам жашоого, эркиндикке жана жеке кол тийбестикке укуктуу.
4-статья
Эч ким кулчулукта же эрксиз абалда болууга тийиш эмес; кулчулук менен кул сатуучулуктун бардык түрлөрүнө тыюу салынат.
5-статья
Эч ким кыйноолорго же ырайымсыз, адамкерчиликсиз же анын беделин түшүрүүчү мамилеге жана жазалоого дуушар болбоого тийиш.
6-статья
Кайсы гана жерде болбосун ар бир адам өзүнүн укукка ээ субъект экендигинин таанылышына укуктуу.
7-статья
Бардык адамдар мыйзам алдында тең жана эч кандай айырмалоосуз мыйзам тарабынан бирдей корголууга укуктуу. Бардык адамдар ушул Декларацияны бузган дискриминациялоонун бардык түрлөрүнөн жана мындай дискриминациялоого чакырган бардык тукуруулардан бирдей корголууга укуктуу.
8-статья
Ар бир адам, ага конституция жана мыйзам тарабынан берилген негизги укуктары бузулган учурларда компетентүү улуттук соттор тарабынан укуктарын толук калыбына келтирүү укугуна ээ.
9-статья
Эч ким ээнбаштык менен камакка алынууга, кармалууга же куугунтукталууга тийиш эмес.
10-статья
Ар бир адам өз укуктары менен милдеттенмелерин аныктоо үчүн жана ага коюлган кылмыш жоопкерчилигинин негиздү үлүгүн аныктоо үчүн толук тең диктин негизинде анын иши маалымдуу түрдө жана көз каранды эмес жана калыс сот тарабынан жана адилеттү үлүктүн бардык талаптарын сактоо менен каралышына жетишү үгөукуктуу.
11-статья
1. Кылмыш жасады деп күнөөлөнгөн ар бир адам анын күнөөсү мыйзамдуу тартипте соттук маалымдуу териштирүү жолу менен белгиленмейинче күнөөсүз деп эсептелү үгө укуктуу, муну менен бирге ага коргонуу үчүн бардык мүмкүнчүлүктөр камсыз кылынат.
2. Кандайдыр-бир кылмыш жасалган учурда ал улуттук мыйзамдар же эларалык укукбоюнча кылмыш иши болуп саналбаган бардык кылмыштык аракеттерди жасагандыгы же аракетсиздиги үчүнэч ким жазаланууга тийиш эмес. Кылмыш жасалган кезде колдонулушу мүмкүн болгондон дагы оор жаза колдонулушу мүмкүн эмес.
12-статья
Эч ким анын жеке жана үй-бүлөлүк турмушуна ээнбаштык менен кийлигишү үгө, анын турак жайынын кол тийбестигине, анын кат-кабарларынын жашыруундугуна жеанын намысына жана кадыр-баркына ээнбаштык менен кол салууга дуушар болушу мүмкүн эмес. Ар бир адам мындай кийлигишүү дөн же ушундай кол салуудан мыйзам тарабынан корголууга укуктуу.
13-статья
1. Ар бир адам ар бир мамлекеттин чегинде ээн-эркин жүрүүгө жана өзүнө жашай турган жер тандап алууга укуктуу.
2. Ар бир адам өз өлкөсүн кошуп алганда, бардык өлкөдөн чыгып кетүүгө, жана өз өлкөсүнө кайтып келүүгө укуктуу.
14-статья
1. Ар бир адам куугунтукка алынганда башка өлкөлөрдөн баш калкалоо издөөгө жана аны пайдаланууга укуктуу.
2. Бул укук чындыгында саясий эмес кылмыш же Бириккен Улуттар Уюмунун максаттары менен принциптерине карама-каршы келген иш кылгандыгы үчүн куугунтукталган учурда пайдаланылышы мүмкүн эмес.
15-статья
1. Ар бир адам граждандык алууга укуктуу.
2. Эч ким өз граждандыгынан же өз граждандыгын өзгөртүү укугунан ээнбаштык менен ажыратылбайт.
16-статья
1. Бойго жеткен эркектер жана аялдар расалык, улуттук же диндик белгилери боюнча эч кандай чектөөлөрсүз никеге туруп жана үй-бүлөкүтүүгө укуктуу. Алар никеге турганда, никеде болгон учурда жана аны бузуу учурунда бирдей укуктарга ээ.
2. Никеге туруп жаткан эки тараптын тең эркин жана толук макулдугу менен гана нике түзүлүшү мүмкүн.
3. Үй-бүлө коомдун табигый жана негизги уюткусу болуп саналат жана коом менен мамлекет тарабынан корголууга укуктуу.
17-статья
1. Ар бир адам жеке өзү, ошондой эле башка бирө өлөр менен бирге мүлккө ээ болууга укуктуу.
2. Эч ким өз мүлкүнөн ээнбаштык менен ажыратылууга тийиш эмес.
3. Ата-энелер өздөрүнүн жаш балдарына билим берүү жолун таң дап алууда негизги укукка ээ.
18-статья
Ар бир адам ой, ыйман, дин эркиндиктерине укуктуу; бул укук өз динин же ынанымын эркинче өзгөртүүнү жана жеке өзү, ошондой эле башкалар менен бирге каалаган динин тутуу же ынануу эркиндигин эл менен бирге же жеке өзүнчө динди үйрөнүүнү, кудайга сыйынууну жана диндик жөрөлгөлүү ырасымдарды аткарууну камтыйт.
19-статья
Ар бир адам ынанымда болуу эркиндигине жана аны эркин билдирүү укугуна ээ; бул укук өз ынанымында тоскоолсуз бекем турууну жана мамлекеттик чек араларга карабастан маалыматты жана идеяларды кандай гана болбосун каражаттар менен издөө, кабыл алуу жана таратуу эркиндигин камтыйт.
20-статья
1. Ар бир адам тынч чогулуштар менен ассоциациялар эркиндигине укуктуу.
2. Эч ким мажбурлоо менен кандайдыр-бир асссоциацияга кирүүгө тийиш эмес.
21-статья
1. Ар бир адам өз өлкөсүн түздөн-түз же эркин түрдө шайланган өкүлдөр аркылуу башкарууга катышууга укуктуу.
2. Ар бир адам өз өлкө сүндө мамлекеттик кызматка бирдей жетишүү укугуна ээ.
3. Элдин эрки өкмөттүк бийликтин негизи болууга тийиш; бул эрк мезгил-мезгили менен өткөрүлүп турган жана жасалмаланбаган шайлоолордон билинү үгө тийиш, ал шайлоолор жалпы жана бирдей шайлоо укуктары болгондо, жашыруун добуш берүү жолу менен же добуш берүүнүн эркиндигин камсыз кылган башка ар кандай формалары аркылуу жүргүзүлүүгө тийиш.
22-статья
Коомдун мүчөсү катары ар бир адам социалдык жактан камсыз болууга жана өзүнүн кадыр-баркын сактоо жана инсандыгынын эркин өнүгүшүүчүн зарыл болгон экономикалык, социалдык жана маданий тармактардагы укуктарга улуттук күч-аракеттер менен эларалык кызматташтыктар аркылуу жана ар бир мамлекеттин структурасы менен ресурстарына ылайык ээ болууга укуктуу.
23-статья
1. Ар бир адам эмгектенү үгө, ишти эркин таң дап алууга, эмгектин адилеттүү жана ылайыктуу шарттарына ээ болууга жана жумушсуздуктан корголууга укуктуу.
2. Ар бир адам кандайдыр-бир кемсинтү үлөрсүз бирдей эмгекүчүн бирдей акы алууга укуктуу.
3. Ар бир иштеген адам анын өзү жана үй-бүлөсүүчүн адамдын татыктуу жашоосун камсыз кыла турган адилеттүү жана канааттандыраарлык, ошондой эле зарыл болгондо, социалдык камсыз кылуунун башка каражаттары менен толуктала турган акы алууга укуктуу.
4. Ар бир адам кесипчилик союздарды түзүүгө жана өз таламдарын коргоо үчүн кесипчилик союздарга кирүүгө укуктуу.
24-статья
Ар бир адам эс алууга жана бош убакытка ээ болууга укуктуу, анын ичине жумуш күнүн акылга сыярлык чектөө жана акы төлөнүүчү мезгил-мезгили менен отпуск алуу укугу кирет.
25-статья
1. Ар бир адам тамак-ашты, кийим-кечени, турак жайды, медициналык тейлөөнү жана зарыл социалдык жактан тейлөөнү кошуп алганда өзүнүн жана үй-бүлөсүнүн ден соолугу менен жыргалчылыгын камсыз кылуу үчүн зарыл болгон турмуштук деңгээлге укуктуу жана жумушсуз болуп калганда, ооруп, майып болуп, жесир калганда, карыганда же өзүнө байланыштуу болбогон себептер менен жан сактоо каражаттарынан айрылганда камсыз болууга укуктуу.
2. Энелик жана балалык өзгөчө камкордук көрүүгө жана жардам алууга укук бере. Никеден же никесиз төрөлгөн бардык балдар бирдей социалдык коргоодон пайдаланууга тийиш.
26-статья
1. Ар бир адам билим алууга укуктуу. Билим берүү, жок дегенде башталгыч жана жалпы билим алуу акысыз болууга тийиш. Башталгыч билим берүү милдеттүү болууга тийиш. Техникалык жана кесиптик билим жалпыга жеткиликтү ү болууга тийиш жана жогорку билим да ар бир адамдын жөндөмдүү лүктөрүнүн негизинде бардык үчүн бирдей жеткиликтүү болууга тийиш.
2. Билим алуу адам инсанын толук өнүктүрүүгө жана адам укуктары менен негизги эркиндиктерин урматтоону арттырууга багытталууга тийиш. Билим алуу бардык элдердин, расалык жана диндик топтордун ортосунда өз аратүшүнү шүүгө, сабырдуулукка жана достукка көмөктөшүүгө жана тынчтыкты сактап туруу боюнча Бириккен Улуттар Уюмунун ишмердигине көмөктөшүүгө тийиш.
27-статья
1. Ар бир адам коомдун маданий турмушуна эркин катышууга, көркөм өнөрдөн ыракат алууга, илимий прогресске катышууга жана анын жыргалчылыктарынан пайдаланууга укуктуу.
2. Ар бир адам автору болуп эсептелген илимий, адабий же көркөм эмгектердин натыйжалары болуп саналган анын моралдык жана материалдык таламдарынын корголушуна укуктуу.
28-статья
Ар бир адам ушул Декларацияда айтылган укуктар менен эркиндиктер толук ишке ашышы мүмкүн болгон социалдык жана эларалык тартипке укуктуу.
29-статья
1. Ар бир адам өзүнүн инсанынын эркин жана толук өнүгүшү мүмкүн болгон коомдун алдында милдеттүү.
2. Өз укуктары менен эркиндиктерин иш жүзүнө ашырууда ар бир адам башкалардын укуктары менен эркиндиктерин тийиштүү түрдө таанууну жана урматтоону камсыз кылуу жана демократиялык коомдо моралдын, коомдук тартиптин жана жалпы жыргалчылыктын адилеттүү талаптарын канааттандыруу максатында гана мыйзам тарабынан белгиленген чектө өлөргө гана дуушар болушу мүмкүн.
3. Бул укуктар менен эркиндиктерди иш жүзүнө ашыруу Бириккен Улуттар Уюмунун максаттарына жана принциптерине эч кандай карама-каршы келүү гөтийиш эмес.
30-статья
Ушул Декларациядагы эч бир нерсе кайсы-бир мамлекетке, адамдардын тобуна же айрым адамдарга ушул Декларацияда баяндалган укуктарды жана эркиндиктерди жок кылууга багытталган кандайдыр-бир иштерди жүргүзүүгө же аракеттерди жасоого укук берүү катары түшүндүрүлбөшү керек.

ادام ۇقۇقتارىنىن جالپى دەكلاراتسىياسى
بئرىككەن ۇلۇتتار ۇيۇمۇنۇن باشقى اسسامبلەياسىندا 1948-جىلدىن 10-دەكابرىندا قابىل الىنعان.
پرەامبۇلا
ادامزات ۉي-بۉلۅسۉنۉن باردىق مۉچۅلۅرۉنۅتااندىق بولعون جوعورقۇ بەدەلدى جانا الاردىن بئردەي جانا اجىراعىس ۇقۇقتارىن تاانۇۇ ەركىندىكتىن، ادئلەتتۉ ۉلۉكتۉن جانا جالپى تىنچتىقتىن نەگىزى بولۇپ سانالا تۇرعاندىعىن ەسكە الۇۇ مەنەن؛ جانا
ادام ۇقۇقتارىن ەتئبارعا البوو جانا جەككۅرۉۉ ادامزاتىنىن ابئيىرىن قوزعوعون جىرتقىچتىق اقتىلارعا الىپ كەلگەندىگىن جانا ادامدار سۅز ەركىندىگى مەنەن ىنانىمعا ەە بولعون، ەچنەرسەدەن قورقپوعون جانا ەچ نەرسەگە مۇقتاج بولبوعون دۉينۅنۉتۉزۉۉ ادامداردىن ەڭ جوعورقۇ ۇمتۇلۇۇسۇ قاتارىجارىيالانعاندىعىن ەسكە الۇۇ مەنەن؛ جانا
ادام اقىرقى ارعا قاتارى زومبۇلۇققا جانا ەزۉۉگۉ قارشى كۉتۉرۉلۉۉگۅ ارعاسىز بولبوشۇن قامسىز قىلۇۇ ماقساتىندا ادام ۇقۇقتارى مىيزامدىن كۉچۉ مەنەن قورعولۇۇعا تئيىش ەكەندىگىن ەسكە الۇۇ مەنەن؛ جانا
ەلدەردىن ورتوسۇنداعى دوستۇق مامئلەلەردى ۅنۉكتۉرۉۉگۅ كۅمۅكتۅشۉۉ زارىل ەكەندىگىن ەسكە الۇۇ مەنەن؛ جانا
بئرىككەن ۇلۇتتاردىن ەلدەرى ۇستاۋدا ادامداردىن نەگىزگى ۇقۇقتارىنا، ادام ئنسانىنىن بەدەلىنە جانا بارقىنا، ەركەكتەر مەنەن ايالداردىن تەڭ ۇقۇقتۇۇلۇعۇنا ىشەنگەندىكتەرىن ىراستاشقاندىقتارىن جانا تولۇق ەركىندىككە چىعۇۇ مەنەن قاتار سوتسىالدىق پروگرەسسكە جانا تۇرمۇش شارتتى جاقشىرتۇۇعا كۅمۅكتۅ شۉۉنۉ چەچىشكەندىگىن ەسكە الۇۇ مەنەن؛ جانا
بئرىككەن ۇلۇتتار ۇيۇمۇ مەنەن قىزماتتاشۇۇدا مۉچۅ-ماملەكەتتەر ادام ۇقۇقتارى مەنەن نەگىزگى ەركىندىكتەردى جالپى ۇرماتتووعو جانا سالىم قوشۇۇعا مىلدەتتەنگەندىگىن ەسكە الۇۇ مەنەن؛ جانا
ۇشۇل ۇقۇقتاردىن جانا ەركىندىكتەردىن مۉنۅزۉن جالپى تۉشۉنۉۉ ۇشۇل مىلدەتتەنمەلەردى تولۇق اتقارۇۇ ۉچۉن زور ماانىگە ەە ەكەندىگىن ەسكە الۇۇ مەنەن، گەنەرالدىق اسسامبلەيا ادام ۇقۇقتارىنىن ۇشۇل جالپى دەكلاراتسىياسىن ار بئر ادام جانا قوومدۇن ار بئر ورگانى ۇشۇل دەكلاراتسىيانى دايىما ەسكە الىپ، اعارتۇۇ جانا بئلىم بەرۉۉ جولۇ مەنەن ۇشۇل ۇقۇقتاردى جانا ەركىندىكتەردى ۇرماتتووعو جانا ۇلۇتتۇق جانا ەلارالىق پروگرەسسىۋدۉۉ ئش-چارالار ارقىلۇۇ ۇيۇمعا مۉچۅ بولعون ماملەكەتتەردىن ەلدەرىنىن اراسىندا، وشوندوي ەلە الاردىن يۇرىسدىكتسىياسىندا تۇرعان ايماقتىن ەلدەرىنىن اراسىندا الاردىن جالپى جانا تولۇق تاانىلىشىن جانا ئشكە اشىرىلىشىن قامسىز قىلۇۇعا كۅمۅكتۅشۉۉ الۇۇتۇلۇۇ ۉچۉن باردىق ەلدەر مەنەن ماملەكەتتەر اتقارۇۇعا دالالاتتانۇۇعا تئيىش بولعون مىلدەتقاتارى جارىيالايت.
1-ستاتيا
باردىق ادامدار ۅز بەدەلىندە جانا ۇقۇقتارىندا ەركىن جانا تەڭ ۇقۇقتۇۇ بولۇپ جارالات. الاردىن اڭ-سەزىمى مەنەن ابئيىرى بار جانا بئرى-بئرىنە بئر تۇۇعاندىق مامئلە قىلۇۇعا تئيىش.
2-ستاتيا
ار بئر ادام راساسىنا، تەرىسىنىن تۉسۉنۅ، جىنىسىنا، تئلىنە، دئنىنە، ساياسىي جە باشقا ىنانىمدارىنا، ۇلۇتتۇق جە سوتسىالدىق نەگىزىنە، مۉلكۉنۅ، تەك-جايىناجە باشقا ابالىنىن ايىرماچىلىقتارىنا قاراباستان، ۇشۇل دەكلاراتسىيا ارقىلۇۇ جارىيالانعان باردىق ۇقۇقتار مەنەن ەركىندىكتەرگە ەە بولۇۇعا تئيىش.
اندان تىشقارى، ادام جاشاعان ايماقتىن كۅز قاراندى ەمەستىگىنە، كۅزۅمۅلگۅ الىنعاندىعىنا، ۅزۉن-ۅزۉ باشقارباعاندىعىنا جە ەگەمەندىگىندەگى قاندايدىر-بئر چەكتۅۅ لۅرگۅ قاراباستان الۅلكۅنۉنجە ايماقتىن ساياسىي، ۇقۇقتۇقجە ەلارالىق ستاتۇسۇنۇن نەگىزىندە ەچقانداي ايىرماچىلىقتار بولۇۇعا تئيىش ەمەس.
3-ستاتيا
ار بئر ادام جاشووعو، ەركىندىككە جانا جەكە قول تئيبەستىككە ۇقۇقتۇۇ.
4-ستاتيا
ەچ كىم قۇلچۇلۇقتا جە ەركسىز ابالدا بولۇۇعا تئيىش ەمەس؛ قۇلچۇلۇق مەنەن قۇل ساتۇۇچۇلۇقتۇن باردىق تۉرلۅرۉنۅ تىيۇۇ سالىنات.
5-ستاتيا
ەچ كىم قىينوولورعو جە ىرايىمسىز، ادامكەرچىلىكسىز جە انىن بەدەلىن تۉشۉرۉۉچۉ مامئلەگە جانا جازالووعو دۇۇشار بولبووعو تئيىش.
6-ستاتيا
قايسى عانا جەردە بولبوسۇن ار بئر ادام ۅزۉنۉن ۇقۇققا ەە سۇبيەكت ەكەندىگىنىن تاانىلىشىنا ۇقۇقتۇۇ.
7-ستاتيا
باردىق ادامدار مىيزام الدىندا تەڭ جانا ەچ قانداي ايىرمالووسۇز مىيزام تارابىنان بئردەي قورعولۇۇعا ۇقۇقتۇۇ. باردىق ادامدار ۇشۇل دەكلاراتسىيانى بۇزعان دئسكرىمىناتسىيالوونۇن باردىق تۉرلۅرۉنۅن جانا مىنداي دئسكرىمىناتسىيالووعو چاقىرعان باردىق تۇقۇرۇۇلاردان بئردەي قورعولۇۇعا ۇقۇقتۇۇ.
8-ستاتيا
ار بئر ادام، اعا كونستئتۇتسىيا جانا مىيزام تارابىنان بەرىلگەن نەگىزگى ۇقۇقتارى بۇزۇلعان ۇچۇرلاردا كومپەتەنتۉۉ ۇلۇتتۇق سوتتور تارابىنان ۇقۇقتارىن تولۇق قالىبىنا كەلتىرۉۉ ۇقۇعۇنا ەە.
9-ستاتيا
ەچ كىم ەەنباشتىق مەنەن قاماققا الىنۇۇعا، قارمالۇۇعا جە قۇۇعۇنتۇقتالۇۇعا تئيىش ەمەس.
10-ستاتيا
ار بئر ادام ۅز ۇقۇقتارى مەنەن مىلدەتتەنمەلەرىن انىقتوو ۉچۉن جانا اعا قويۇلعان قىلمىش جووپكەرچىلىگىنىن نەگىزدۉ ۉلۉگۉن انىقتوو ۉچۉن تولۇق تەڭ دىكتىن نەگىزىندە انىن ئشى ماالىمدۇۇ تۉردۅ جانا كۅز قاراندى ەمەس جانا قالىس سوت تارابىنان جانا ادئلەتتۉ ۉلۉكتۉن باردىق تالاپتارىن ساقتوو مەنەن قارالىشىنا جەتىشۉ ۉگۅۇقۇقتۇۇ.
11-ستاتيا
1. قىلمىش جاسادى دەپ كۉنۅۅلۅنگۅن ار بئر ادام انىن كۉنۅۅسۉ مىيزامدۇۇ تارتئپتە سوتتۇق ماالىمدۇۇ تەرىشتىرۉۉ جولۇ مەنەن بەلگىلەنمەيىنچە كۉنۅۅسۉز دەپ ەسەپتەلۉ ۉگۅ ۇقۇقتۇۇ، مۇنۇ مەنەن بئرگە اعا قورعونۇۇ ۉچۉن باردىق مۉمكۉنچۉلۉكتۅر قامسىز قىلىنات.
2. قاندايدىر-بئر قىلمىش جاسالعان ۇچۇردا ال ۇلۇتتۇق مىيزامدار جە ەلارالىق ۇقۇقبويۇنچا قىلمىش ئشى بولۇپ سانالباعان باردىق قىلمىشتىق اراكەتتەردى جاساعاندىعى جە اراكەتسىزدىگى ۉچۉنەچ كىم جازالانۇۇعا تئيىش ەمەس. قىلمىش جاسالعان كەزدە قولدونۇلۇشۇ مۉمكۉن بولعوندون داعى وور جازا قولدونۇلۇشۇ مۉمكۉن ەمەس.
12-ستاتيا
ەچ كىم انىن جەكە جانا ۉي-بۉلۅلۉك تۇرمۇشۇنا ەەنباشتىق مەنەن قىيلىگىشۉ ۉگۅ، انىن تۇراق جايىنىن قول تئيبەستىگىنە، انىن قات-قابارلارىنىن جاشىرۇۇندۇعۇنا جەانىن نامىسىنا جانا قادىر-بارقىنا ەەنباشتىق مەنەن قول سالۇۇعا دۇۇشار بولۇشۇ مۉمكۉن ەمەس. ار بئر ادام مىنداي كىيلىگىشۉۉ دۅن جە ۇشۇنداي قول سالۇۇدان مىيزام تارابىنان قورعولۇۇعا ۇقۇقتۇۇ.
13-ستاتيا
1. ار بئر ادام ار بئر ماملەكەتتىن چەگىندە ەەن-ەركىن جۉرۉۉگۅ جانا ۅزۉنۅ جاشاي تۇرعان جەر تانداپ الۇۇعا ۇقۇقتۇۇ.
2. ار بئر ادام ۅز ۅلكۅسۉن قوشۇپ العاندا، باردىق ۅلكۅدۅن چىعىپ كەتۉۉگۅ، جانا ۅز ۅلكۅسۉنۅ قايتىپ كەلۉۉگۅ ۇقۇقتۇۇ.
14-ستاتيا
1. ار بئر ادام قۇۇعۇنتۇققا الىنعاندا باشقا ۅلكۅلۅردۅن باش قالقالوو ئزدۅۅگۅ جانا انى پايدالانۇۇعا ۇقۇقتۇۇ.
2. بۇل ۇقۇق چىندىعىندا ساياسىي ەمەس قىلمىش جە بئرىككەن ۇلۇتتار ۇيۇمۇنۇن ماقساتتارى مەنەن پرئنتسىپتەرىنە قاراما-قارشى كەلگەن ئش قىلعاندىعى ۉچۉن قۇۇعۇنتۇقتالعان ۇچۇردا پايدالانىلىشى مۉمكۉن ەمەس.
15-ستاتيا
1. ار بئر ادام گراجداندىق الۇۇعا ۇقۇقتۇۇ.
2. ەچ كىم ۅز گراجداندىعىنان جە ۅز گراجداندىعىن ۅزگۅرتۉۉ ۇقۇعۇنان ەەنباشتىق مەنەن اجىراتىلبايت.
16-ستاتيا
1. بويعو جەتكەن ەركەكتەر جانا ايالدار راسالىق، ۇلۇتتۇق جە دئندىك بەلگىلەرى بويۇنچا ەچ قانداي چەكتۅۅلۅرسۉز نىكەگە تۇرۇپ جانا ۉي-بۉلۅكۉتۉۉگۅ ۇقۇقتۇۇ. الار نىكەگە تۇرعاندا، نىكەدە بولعون ۇچۇردا جانا انى بۇزۇۇ ۇچۇرۇندا بئردەي ۇقۇقتارعا ەە.
2. نىكەگە تۇرۇپ جاتقان ەكى تاراپتىن تەڭ ەركىن جانا تولۇق ماقۇلدۇعۇ مەنەن عانا نىكە تۉزۉلۉشۉ مۉمكۉن.
3. ۉي-بۉلۅ قوومدۇن تابئعىي جانا نەگىزگى ۇيۇتقۇسۇ بولۇپ سانالات جانا قووم مەنەن ماملەكەت تارابىنان قورعولۇۇعا ۇقۇقتۇۇ.
17-ستاتيا
1. ار بئر ادام جەكە ۅزۉ، وشوندوي ەلە باشقا بئرۅ ۅلۅر مەنەن بئرگە مۉلككۅ ەە بولۇۇعا ۇقۇقتۇۇ.
2. ەچ كىم ۅز مۉلكۉنۅن ەەنباشتىق مەنەن اجىراتىلۇۇعا تئيىش ەمەس.
3. اتا-ەنەلەر ۅزدۅرۉنۉن جاش بالدارىنا بئلىم بەرۉۉ جولۇن تاڭ داپ الۇۇدا نەگىزگى ۇقۇققا ەە.
18-ستاتيا
ار بئر ادام وي، ىيمان، دئن ەركىندىكتەرىنە ۇقۇقتۇۇ؛ بۇل ۇقۇق ۅز دئنىن جە ىنانىمىن ەركىنچە ۅزگۅرتۉۉنۉ جانا جەكە ۅزۉ، وشوندوي ەلە باشقالار مەنەن بئرگە قاالاعان دئنىن تۇتۇۇ جە ىنانۇۇ ەركىندىگىن ەل مەنەن بئرگە جە جەكە ۅزۉنچۅ دئندى ۉيرۅنۉۉنۉ، قۇدايعا سىيىنۇۇنۇ جانا دئندىك جۅرۅلگۅلۉۉ ىراسىمداردى اتقارۇۇنۇ قامتىيت.
19-ستاتيا
ار بئر ادام ىنانىمدا بولۇۇ ەركىندىگىنە جانا انى ەركىن بىلدىرۉۉ ۇقۇعۇنا ەە؛ بۇل ۇقۇق ۅز ىنانىمىندا توسقوولسۇز بەكەم تۇرۇۇنۇ جانا ماملەكەتتىك چەك ارالارعا قاراباستان ماالىماتتى جانا ئدەيالاردى قانداي عانا بولبوسۇن قاراجاتتار مەنەن ىزدۅۅ، قابىل الۇۇ جانا تاراتۇۇ ەركىندىگىن قامتىيت.
20-ستاتيا
1. ار بئر ادام تىنچ چوعۇلۇشتار مەنەن اسسوتسىاتسىيالار ەركىندىگىنە ۇقۇقتۇۇ.
2. ەچ كىم ماجبۇرلوو مەنەن قاندايدىر-بئر اسسسوتسىاتسىياعا كىرۉۉگۅ تئيىش ەمەس.
21-ستاتيا
1. ار بئر ادام ۅز ۅلكۅسۉن تۉزدۅن-تۉز جە ەركىن تۉردۅ شايلانعان ۅكۉلدۅر ارقىلۇۇ باشقارۇۇعا قاتىشۇۇعا ۇقۇقتۇۇ.
2. ار بئر ادام ۅز ۅلكۅ سۉندۅ ماملەكەتتىك قىزماتقا بئردەي جەتىشۉۉ ۇقۇعۇنا ەە.
3. ەلدىن ەركى ۅكمۅتتۉك بىيلىكتىن نەگىزى بولۇۇعا تئيىش؛ بۇل ەرك مەزگىل-مەزگىلى مەنەن ۅتكۅرۉلۉپ تۇرعان جانا جاسالمالانباعان شايلوولوردون بىلىنۉ ۉگۅ تئيىش، ال شايلوولور جالپى جانا بئردەي شايلوو ۇقۇقتارى بولعوندو، جاشىرۇۇن دوبۇش بەرۉۉ جولۇ مەنەن جە دوبۇش بەرۉۉنۉن ەركىندىگىن قامسىز قىلعان باشقا ار قانداي فورمالارى ارقىلۇۇ جۉرگۉزۉلۉۉگۅ تئيىش.
22-ستاتيا
قوومدۇن مۉچۅسۉ قاتارى ار بئر ادام سوتسىالدىق جاقتان قامسىز بولۇۇعا جانا ۅزۉنۉن قادىر-بارقىن ساقتوو جانا ئنساندىعىنىن ەركىن ۅنۉگۉشۉۉچۉن زارىل بولعون ەكونومىكالىق، سوتسىالدىق جانا مادانىي تارماقتارداعى ۇقۇقتارعا ۇلۇتتۇق كۉچ-اراكەتتەر مەنەن ەلارالىق قىزماتتاشتىقتار ارقىلۇۇ جانا ار بئر ماملەكەتتىن سترۇكتۇراسى مەنەن رەسۇرستارىنا ىلايىق ەە بولۇۇعا ۇقۇقتۇۇ.
23-ستاتيا
1. ار بئر ادام ەمگەكتەنۉ ۉگۅ، ئشتى ەركىن تاڭ داپ الۇۇعا، ەمگەكتىن ادئلەتتۉۉ جانا ىلايىقتۇۇ شارتتارىنا ەە بولۇۇعا جانا جۇمۇشسۇزدۇقتان قورعولۇۇعا ۇقۇقتۇۇ.
2. ار بئر ادام قاندايدىر-بئر كەمسىنتۉ ۉلۅرسۉز بئردەي ەمگەكۉچۉن بئردەي اقى الۇۇعا ۇقۇقتۇۇ.
3. ار بئر ئشتەگەن ادام انىن ۅزۉ جانا ۉي-بۉلۅسۉۉچۉن ادامدىن تاتىقتۇۇ جاشووسۇن قامسىز قىلا تۇرعان ادئلەتتۉۉ جانا قانااتتاندىراارلىق، وشوندوي ەلە زارىل بولعوندو، سوتسىالدىق قامسىز قىلۇۇنۇن باشقا قاراجاتتارى مەنەن تولۇقتالا تۇرعان اقى الۇۇعا ۇقۇقتۇۇ.
4. ار بئر ادام كەسىپچىلىك سويۇزداردى تۉزۉۉگۅ جانا ۅز تالامدارىن قورعوو ۉچۉن كەسىپچىلىك سويۇزدارعا كىرۉۉگۅ ۇقۇقتۇۇ.
24-ستاتيا
ار بئر ادام ەس الۇۇعا جانا بوش ۇباقىتقا ەە بولۇۇعا ۇقۇقتۇۇ، انىن ئچىنە جۇمۇش كۉنۉن اقىلعا سىيارلىق چەكتۅۅ جانا اقى تۅلۅنۉۉچۉ مەزگىل-مەزگىلى مەنەن وتپۇسك الۇۇ ۇقۇعۇ كىرەت.
25-ستاتيا
1. ار بئر ادام تاماق-اشتى، كىيىم-كەچەنى، تۇراق جايدى، مەدئتسىنالىق تەيلۅۅنۉ جانا زارىل سوتسىالدىق جاقتان تەيلۅۅنۉ قوشۇپ العاندا ۅزۉنۉن جانا ۉي-بۉلۅسۉنۉن دەن سوولۇعۇ مەنەن جىرعالچىلىعىن قامسىز قىلۇۇ ۉچۉن زارىل بولعون تۇرمۇشتۇق دەڭگەەلگە ۇقۇقتۇۇ جانا جۇمۇشسۇز بولۇپ قالعاندا، وورۇپ، مايىپ بولۇپ، جەسىر قالعاندا، قارىعاندا جە ۅزۉنۅ بايلانىشتۇۇ بولبوعون سەبەپتەر مەنەن جان ساقتوو قاراجاتتارىنان ايرىلعاندا قامسىز بولۇۇعا ۇقۇقتۇۇ.
2. ەنەلىك جانا بالالىق ۅزگۅچۅ قامقوردۇق كۅرۉۉگۅ جانا جاردام الۇۇعا ۇقۇق بەرە. نىكەدەن جە نىكەسىز تۅرۅلگۅن باردىق بالدار بئردەي سوتسىالدىق قورعوودون پايدالانۇۇعا تئيىش.
26-ستاتيا
1. ار بئر ادام بئلىم الۇۇعا ۇقۇقتۇۇ. بئلىم بەرۉۉ، جوق دەگەندە باشتالعىچ جانا جالپى بئلىم الۇۇ اقىسىز بولۇۇعا تئيىش. باشتالعىچ بئلىم بەرۉۉ مىلدەتتۉۉ بولۇۇعا تئيىش. تەحنىكالىق جانا كەسىپتىك بئلىم جالپىعا جەتكىلىكتۉ ۉ بولۇۇعا تئيىش جانا جوعورقۇ بئلىم دا ار بئر ادامدىن جۅندۅمدۉۉ لۉكتۅرۉنۉن نەگىزىندە باردىق ۉچۉن بئردەي جەتكىلىكتۉۉ بولۇۇعا تئيىش.
2. بئلىم الۇۇ ادام ئنسانىن تولۇق ۅنۉكتۉرۉۉگۅ جانا ادام ۇقۇقتارى مەنەن نەگىزگى ەركىندىكتەرىن ۇرماتتوونۇ ارتتىرۇۇعا باعىتتالۇۇعا تئيىش. بئلىم الۇۇ باردىق ەلدەردىن، راسالىق جانا دئندىك توپتوردۇن ورتوسۇندا ۅز اراتۉشۉنۉ شۉۉگۅ، سابىردۇۇلۇققا جانا دوستۇققا كۅمۅكتۅشۉۉگۅ جانا تىنچتىقتى ساقتاپ تۇرۇۇ بويۇنچا بئرىككەن ۇلۇتتار ۇيۇمۇنۇن ىشمەردىگىنە كۅمۅكتۅشۉۉگۅ تئيىش.
27-ستاتيا
1. ار بئر ادام قوومدۇن مادانىي تۇرمۇشۇنا ەركىن قاتىشۇۇعا، كۅركۅم ۅنۅردۅن ىراقات الۇۇعا، ئلىمىي پروگرەسسكە قاتىشۇۇعا جانا انىن جىرعالچىلىقتارىنان پايدالانۇۇعا ۇقۇقتۇۇ.
2. ار بئر ادام اۋتورۇ بولۇپ ەسەپتەلگەن ئلىمىي، ادابىي جە كۅركۅم ەمگەكتەردىن ناتىيجالارى بولۇپ سانالعان انىن مورالدىق جانا ماتەرىالدىق تالامدارىنىن قورعولۇشۇنا ۇقۇقتۇۇ.
28-ستاتيا
ار بئر ادام ۇشۇل دەكلاراتسىيادا ايتىلعان ۇقۇقتار مەنەن ەركىندىكتەر تولۇق ىشكە اشىشى مۉمكۉن بولعون سوتسىالدىق جانا ەلارالىق تارتئپكە ۇقۇقتۇۇ.
29-ستاتيا
1. ار بئر ادام ۅزۉنۉن ئنسانىنىن ەركىن جانا تولۇق ۅنۉگۉشۉ مۉمكۉن بولعون قوومدۇن الدىندا مىلدەتتۉۉ.
2. ۅز ۇقۇقتارى مەنەن ەركىندىكتەرىن ئش جۉزۉنۅ اشىرۇۇدا ار بئر ادام باشقالاردىن ۇقۇقتارى مەنەن ەركىندىكتەرىن تئيىشتۉۉ تۉردۅ تاانۇۇنۇ جانا ۇرماتتوونۇ قامسىز قىلۇۇ جانا دەموكراتىيالىق قوومدو مورالدىن، قوومدۇق تارتئپتىن جانا جالپى جىرعالچىلىقتىن ادئلەتتۉۉ تالاپتارىن قانااتتاندىرۇۇ ماقساتىندا عانا مىيزام تارابىنان بەلگىلەنگەن چەكتۅ ۅلۅرگۅ عانا دۇۇشار بولۇشۇ مۉمكۉن.
3. بۇل ۇقۇقتار مەنەن ەركىندىكتەردى ئش جۉزۉنۅ اشىرۇۇ بئرىككەن ۇلۇتتار ۇيۇمۇنۇن ماقساتتارىنا جانا پرئنتسىپتەرىنە ەچ قانداي قاراما-قارشى كەلۉۉ گۅتىيىش ەمەس.
30-ستاتيا
ۇشۇل دەكلاراتسىياداعى ەچ بئر نەرسە قايسى-بئر ماملەكەتكە، ادامداردىن توبۇنا جە ايرىم ادامدارعا ۇشۇل دەكلاراتسىيادا باياندالعان ۇقۇقتاردى جانا ەركىندىكتەردى جوق قىلۇۇعا باعىتتالعان قاندايدىر-بئر ئشتەردى جۉرگۉزۉۉگۅ جە اراكەتتەردى جاسووعو ۇقۇق بەرۉۉ قاتارى تۉشۉندۉرۉلبۅشۉ كەرەك.

Adam Uquqtarının Calpı Deklaratsiyası
Birikken Uluttar Uyumunun Başqı Assambleyasında 1948-cıldın 10-dekabrında qabıl alınğan.
Preambula
Adamzat üy-bülösünün bardıq müçölörünötaandıq bolğon coğorqu bedeldi cana alardın birdey cana acırağıs uquqtarın taanuu erkindiktin, adilettü ülüktün cana calpı tınçtıqtın negizi bolup sanala turğandığın eske aluu menen; cana
adam uquqtarın etibarğa alboo cana cekkörüü adamzatının abiyirin qozğoğon cırtqıçtıq aqtılarğa alıp kelgendigin cana adamdar söz erkindigi menen ınanımğa ee bolğon, eçnerseden qorqpoğon cana eç nersege muqtac bolboğon düynönütüzüü adamdardın eñ coğorqu umtuluusu qatarıcarıyalanğandığın eske aluu menen; cana
adam aqırqı arğa qatarı zombuluqqa cana ezüügü qarşı kütürülüügö arğasız bolboşun qamsız qıluu maqsatında adam uquqtarı mıyzamdın küçü menen qorğoluuğa tiyiş ekendigin eske aluu menen; cana
elderdin ortosundağı dostuq mamilelerdi önüktürüügö kömöktöşüü zarıl ekendigin eske aluu menen; cana
Birikken Uluttardın elderi Ustavda adamdardın negizgi uquqtarına, adam insanının bedeline cana barqına, erkekter menen ayaldardın teñ uquqtuuluğuna işengendikterin ırastaşqandıqtarın cana toluq erkindikke çığuu menen qatar sotsialdıq progresske cana turmuş şarttı caqşırtuuğa kömöktö şüünü çeçişkendigin eske aluu menen; cana
Birikken Uluttar Uyumu menen qızmattaşuuda müçö-mamleketter adam uquqtarı menen negizgi erkindikterdi calpı urmattooğo cana salım qoşuuğa mildettengendigin eske aluu menen; cana
uşul uquqtardın cana erkindikterdin münözün calpı tüşünüü uşul mildettenmelerdi toluq atqaruu üçün zor maanige ee ekendigin eske aluu menen, Generaldıq Assambleya adam uquqtarının uşul Calpı Deklaratsiyasın ar bir adam cana qoomdun ar bir organı uşul Deklaratsiyanı dayıma eske alıp, ağartuu cana bilim berüü colu menen uşul uquqtardı cana erkindikterdi urmattooğo cana uluttuq cana elaralıq progressivdüü iş-çaralar arqıluu Uyumğa müçö bolğon mamleketterdin elderinin arasında, oşondoy ele alardın yurisdiktsiyasında turğan aymaqtın elderinin arasında alardın calpı cana toluq taanılışın cana işke aşırılışın qamsız qıluuğa kömöktöşüü aluutuluu üçün bardıq elder menen mamleketter atqaruuğa dalalattanuuğa tiyiş bolğon mildetqatarı carıyalayt.
1-statya
Bardıq adamdar öz bedelinde cana uquqtarında erkin cana teñ uquqtuu bolup caralat. Alardın añ-sezimi menen abiyiri bar cana biri-birine bir tuuğandıq mamile qıluuğa tiyiş.
2-statya
Ar bir adam rasasına, terisinin tüsünö, cınısına, tiline, dinine, sayasiy ce başqa ınanımdarına, uluttuq ce sotsialdıq negizine, mülkünö, tek-cayınace başqa abalının ayırmaçılıqtarına qarabastan, uşul Deklaratsiya arqıluu carıyalanğan bardıq uquqtar menen erkindikterge ee boluuğa tiyiş.
Andan tışqarı, adam caşağan aymaqtın köz qarandı emestigine, közömölgö alınğandığına, özün-özü başqarbağandığına ce egemendigindegi qandaydır-bir çektöö lörgö qarabastan alölkönünce aymaqtın sayasiy, uquqtuqce elaralıq statusunun negizinde eçqanday ayırmaçılıqtar boluuğa tiyiş emes.
3-statya
Ar bir adam caşooğo, erkindikke cana ceke qol tiybestikke uquqtuu.
4-statya
Eç kim qulçuluqta ce erksiz abalda boluuğa tiyiş emes; qulçuluq menen qul satuuçuluqtun bardıq türlörünö tıyuu salınat.
5-statya
Eç kim qıynoolorğo ce ırayımsız, adamkerçiliksiz ce anın bedelin tüşürüüçü mamilege cana cazalooğo duuşar bolbooğo tiyiş.
6-statya
Qaysı ğana cerde bolbosun ar bir adam özünün uquqqa ee subyekt ekendiginin taanılışına uquqtuu.
7-statya
Bardıq adamdar mıyzam aldında teñ cana eç qanday ayırmaloosuz mıyzam tarabınan birdey qorğoluuğa uquqtuu. Bardıq adamdar uşul Deklaratsiyanı buzğan diskriminatsiyaloonun bardıq türlörünön cana mınday diskriminatsiyalooğo çaqırğan bardıq tuquruulardan birdey qorğoluuğa uquqtuu.
8-statya
Ar bir adam, ağa konstitutsiya cana mıyzam tarabınan berilgen negizgi uquqtarı buzulğan uçurlarda kompetentüü uluttuq sottor tarabınan uquqtarın toluq qalıbına keltirüü uquğuna ee.
9-statya
Eç kim eenbaştıq menen qamaqqa alınuuğa, qarmaluuğa ce quuğuntuqtaluuğa tiyiş emes.
10-statya
Ar bir adam öz uquqtarı menen mildettenmelerin anıqtoo üçün cana ağa qoyulğan qılmış coopkerçiliginin negizdü ülügün anıqtoo üçün toluq teñ diktin negizinde anın işi maalımduu türdö cana köz qarandı emes cana qalıs sot tarabınan cana adilettü ülüktün bardıq talaptarın saqtoo menen qaralışına cetişü ügöuquqtuu.
11-statya
1. Qılmış casadı dep künöölöngön ar bir adam anın künöösü mıyzamduu tartipte sottuq maalımduu teriştirüü colu menen belgilenmeyinçe künöösüz dep eseptelü ügö uquqtuu, munu menen birge ağa qorğonuu üçün bardıq mümkünçülüktör qamsız qılınat.
2. Qandaydır-bir qılmış casalğan uçurda al uluttuq mıyzamdar ce elaralıq uquqboyunça qılmış işi bolup sanalbağan bardıq qılmıştıq araketterdi casağandığı ce araketsizdigi üçüneç kim cazalanuuğa tiyiş emes. Qılmış casalğan kezde qoldonuluşu mümkün bolğondon dağı oor caza qoldonuluşu mümkün emes.
12-statya
Eç kim anın ceke cana üy-bülölük turmuşuna eenbaştıq menen qıylıgışü ügö, anın turaq cayının qol tiybestigine, anın qat-qabarlarının caşıruunduğuna ceanın namısına cana qadır-barqına eenbaştıq menen qol saluuğa duuşar boluşu mümkün emes. Ar bir adam mınday kiyligişüü dön ce uşunday qol saluudan mıyzam tarabınan qorğoluuğa uquqtuu.
13-statya
1. Ar bir adam ar bir mamlekettin çeginde een-erkin cürüügö cana özünö caşay turğan cer tandap aluuğa uquqtuu.
2. Ar bir adam öz ölkösün qoşup alğanda, bardıq ölködön çığıp ketüügö, cana öz ölkösünö qaytıp kelüügö uquqtuu.
14-statya
1. Ar bir adam quuğuntuqqa alınğanda başqa ölkölördön baş qalqaloo izdöögö cana anı paydalanuuğa uquqtuu.
2. Bul uquq çındığında sayasiy emes qılmış ce Birikken Uluttar Uyumunun maqsattarı menen printsipterine qarama-qarşı kelgen iş qılğandığı üçün quuğuntuqtalğan uçurda paydalanılışı mümkün emes.
15-statya
1. Ar bir adam gracdandıq aluuğa uquqtuu.
2. Eç kim öz gracdandığınan ce öz gracdandığın özgörtüü uquğunan eenbaştıq menen acıratılbayt.
16-statya
1. Boyğo cetken erkekter cana ayaldar rasalıq, uluttuq ce dindik belgileri boyunça eç qanday çektöölörsüz nikege turup cana üy-bülökütüügö uquqtuu. Alar nikege turğanda, nikede bolğon uçurda cana anı buzuu uçurunda birdey uquqtarğa ee.
2. Nikege turup catqan eki taraptın teñ erkin cana toluq maqulduğu menen ğana nike tüzülüşü mümkün.
3. Üy-bülö qoomdun tabiğıy cana negizgi uyutqusu bolup sanalat cana qoom menen mamleket tarabınan qorğoluuğa uquqtuu.
17-statya
1. Ar bir adam ceke özü, oşondoy ele başqa birö ölör menen birge mülkkö ee boluuğa uquqtuu.
2. Eç kim öz mülkünön eenbaştıq menen acıratıluuğa tiyiş emes.
3. Ata-eneler özdörünün caş baldarına bilim berüü colun tañ dap aluuda negizgi uquqqa ee.
18-statya
Ar bir adam oy, ıyman, din erkindikterine uquqtuu; bul uquq öz dinin ce ınanımın erkinçe özgörtüünü cana ceke özü, oşondoy ele başqalar menen birge qaalağan dinin tutuu ce ınanuu erkindigin el menen birge ce ceke özünçö dindi üyrönüünü, qudayğa sıyınuunu cana dindik cörölgölüü ırasımdardı atqaruunu qamtıyt.
19-statya
Ar bir adam ınanımda boluu erkindigine cana anı erkin bildirüü uquğuna ee; bul uquq öz ınanımında tosqoolsuz bekem turuunu cana mamlekettik çek aralarğa qarabastan maalımattı cana ideyalardı qanday ğana bolbosun qaracattar menen izdöö, qabıl aluu cana taratuu erkindigin qamtıyt.
20-statya
1. Ar bir adam tınç çoğuluştar menen assotsiatsiyalar erkindigine uquqtuu.
2. Eç kim macburloo menen qandaydır-bir asssotsiatsiyağa kirüügö tiyiş emes.
21-statya
1. Ar bir adam öz ölkösün tüzdön-tüz ce erkin türdö şaylanğan öküldör arqıluu başqaruuğa qatışuuğa uquqtuu.
2. Ar bir adam öz ölkö sündö mamlekettik qızmatqa birdey cetişüü uquğuna ee.
3. Eldin erki ökmöttük biyliktin negizi boluuğa tiyiş; bul erk mezgil-mezgili menen ötkörülüp turğan cana casalmalanbağan şayloolordon bilinü ügö tiyiş, al şayloolor calpı cana birdey şayloo uquqtarı bolğondo, caşıruun dobuş berüü colu menen ce dobuş berüünün erkindigin qamsız qılğan başqa ar qanday formaları arqıluu cürgüzülüügö tiyiş.
22-statya
Qoomdun müçösü qatarı ar bir adam sotsialdıq caqtan qamsız boluuğa cana özünün qadır-barqın saqtoo cana insandığının erkin önügüşüüçün zarıl bolğon ekonomikalıq, sotsialdıq cana madaniy tarmaqtardağı uquqtarğa uluttuq küç-araketter menen elaralıq qızmattaştıqtar arqıluu cana ar bir mamlekettin strukturası menen resurstarına ılayıq ee boluuğa uquqtuu.
23-statya
1. Ar bir adam emgektenü ügö, işti erkin tañ dap aluuğa, emgektin adilettüü cana ılayıqtuu şarttarına ee boluuğa cana cumuşsuzduqtan qorğoluuğa uquqtuu.
2. Ar bir adam qandaydır-bir kemsintü ülörsüz birdey emgeküçün birdey aqı aluuğa uquqtuu.
3. Ar bir iştegen adam anın özü cana üy-bülösüüçün adamdın tatıqtuu caşoosun qamsız qıla turğan adilettüü cana qanaattandıraarlıq, oşondoy ele zarıl bolğondo, sotsialdıq qamsız qıluunun başqa qaracattarı menen toluqtala turğan aqı aluuğa uquqtuu.
4. Ar bir adam kesipçilik soyuzdardı tüzüügö cana öz talamdarın qorğoo üçün kesipçilik soyuzdarğa kirüügö uquqtuu.
24-statya
Ar bir adam es aluuğa cana boş ubaqıtqa ee boluuğa uquqtuu, anın içine cumuş künün aqılğa sıyarlıq çektöö cana aqı tölönüüçü mezgil-mezgili menen otpusk aluu uquğu kiret.
25-statya
1. Ar bir adam tamaq-aştı, kiyim-keçeni, turaq caydı, meditsinalıq teylöönü cana zarıl sotsialdıq caqtan teylöönü qoşup alğanda özünün cana üy-bülösünün den sooluğu menen cırğalçılığın qamsız qıluu üçün zarıl bolğon turmuştuq deñgeelge uquqtuu cana cumuşsuz bolup qalğanda, oorup, mayıp bolup, cesir qalğanda, qarığanda ce özünö baylanıştuu bolboğon sebepter menen can saqtoo qaracattarınan ayrılğanda qamsız boluuğa uquqtuu.
2. Enelik cana balalıq özgöçö qamqorduq körüügö cana cardam aluuğa uquq bere. Nikeden ce nikesiz törölgön bardıq baldar birdey sotsialdıq qorğoodon paydalanuuğa tiyiş.
26-statya
1. Ar bir adam bilim aluuğa uquqtuu. Bilim berüü, coq degende baştalğıç cana calpı bilim aluu aqısız boluuğa tiyiş. Baştalğıç bilim berüü mildettüü boluuğa tiyiş. Tehnikalıq cana kesiptik bilim calpığa cetkiliktü ü boluuğa tiyiş cana coğorqu bilim da ar bir adamdın cöndömdüü lüktörünün negizinde bardıq üçün birdey cetkiliktüü boluuğa tiyiş.
2. Bilim aluu adam insanın toluq önüktürüügö cana adam uquqtarı menen negizgi erkindikterin urmattoonu arttıruuğa bağıttaluuğa tiyiş. Bilim aluu bardıq elderdin, rasalıq cana dindik toptordun ortosunda öz aratüşünü şüügö, sabırduuluqqa cana dostuqqa kömöktöşüügö cana tınçtıqtı saqtap turuu boyunça Birikken Uluttar Uyumunun işmerdigine kömöktöşüügö tiyiş.
27-statya
1. Ar bir adam qoomdun madaniy turmuşuna erkin qatışuuğa, körköm önördön ıraqat aluuğa, ilimiy progresske qatışuuğa cana anın cırğalçılıqtarınan paydalanuuğa uquqtuu.
2. Ar bir adam avtoru bolup eseptelgen ilimiy, adabiy ce körköm emgekterdin natıycaları bolup sanalğan anın moraldıq cana materialdıq talamdarının qorğoluşuna uquqtuu.
28-statya
Ar bir adam uşul Deklaratsiyada aytılğan uquqtar menen erkindikter toluq işke aşışı mümkün bolğon sotsialdıq cana elaralıq tartipke uquqtuu.
29-statya
1. Ar bir adam özünün insanının erkin cana toluq önügüşü mümkün bolğon qoomdun aldında mildettüü.
2. Öz uquqtarı menen erkindikterin iş cüzünö aşıruuda ar bir adam başqalardın uquqtarı menen erkindikterin tiyiştüü türdö taanuunu cana urmattoonu qamsız qıluu cana demokratiyalıq qoomdo moraldın, qoomduq tartiptin cana calpı cırğalçılıqtın adilettüü talaptarın qanaattandıruu maqsatında ğana mıyzam tarabınan belgilengen çektö ölörgö ğana duuşar boluşu mümkün.
3. Bul uquqtar menen erkindikterdi iş cüzünö aşıruu Birikken Uluttar Uyumunun maqsattarına cana printsipterine eç qanday qarama-qarşı kelüü götiyiş emes.
30-statya
Uşul Deklaratsiyadağı eç bir nerse qaysı-bir mamleketke, adamdardın tobuna ce ayrım adamdarğa uşul Deklaratsiyada bayandalğan uquqtardı cana erkindikterdi coq qıluuğa bağıttalğan qandaydır-bir işterdi cürgüzüügö ce araketterdi casooğo uquq berüü qatari tüşündürülböşü kerek.

UDHR | Country Index | Language Codes