geonames - Complete UDHR text in Cyrillic, Latin and Arabic script Kazakh

Complete UDHR text in Cyrillic, Arabic and Latin script Kazakh

Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы
Преамбула
Адам баласы үйелменінің барлық мүшелеріне тән қадір-қасиетін, құқықтарының теңдігі мен тартып алынбайтындығын тану, бостандық пен әділдіктің және жалпыға бірдей бейбітшіліктің негізі болып табылатынына назар аудара отырып,
адам құқықтарына деген елемеушілік, менсінбеушілік адам баласы арының зығырданын қайнататын тағылық жағдайға әкеліп соғатынына және дүние жүзі адамдары сөз бен наным-сенім бостандықтарына ие болып, үрей мен мұқтаждықтан ада бола алатын ортаны құру – адам баласының жоғары мәртебелі ұмтылысы деп жарияланғанына назар аудара отырып,
адам баласы зорлық-зомбылық пен қанауға қарсы көтеріліске мәжбүр болатын жағдайды тудырмау үшін, адам құқықтары заң билігімен қорғалуы керек екеніне назар аудара отырып,
халықтар арасында достық қарым-қатынастың дамуына жәрдемдесу керек екеніне назар аудара отырып,
Біріккен Ұлттар елдері өз Жарғысында негізгі адам құқықтарына, жеке адам басының қадір-қасиеті мен құндылығына және ерлер мен әйелдердің теңдігіне сенімдерін растап, әлеуметтік прогресс пен адамға ылайық өмір сүру деңгейін, нақтыланған бостандықтардан тыс, кең ауқымды бостандықтарды арттыруға жәрдемдесу керек деген шешімге келгендеріне назар аудара отырып,
мүше-мемлекеттер Біріккен Ұлттар Ұйымымен ынтықтамаса отырып, адам құқықтары мен негізгі бостандықтары жалпыға бірдей құрметтеліп сақталуына ықпал жасауға міндеттенгендеріне назар аудара отырып,
осы міндеттемелерді толыққанды жүзеге асыру жолында осы құқықтар мен бостандықтардың мән-мағынасы мен ерекшелітктерін ұғынып түсінудің маңызы зор екендігіне назар аудара отырып, Бас Ассамблея, Адам құқықтарының жалпыға бірдей Декларациясын бүкіл халықтар мен мемлекеттердің ұмтылыстары арқылы әр адаммен қатар, қоғамның әр органы осы декларацияны үнемі жадында тұтып, білім беру және ағарту жұмыстары арқылы осы құқықтар мен бостандықтарды қадір тұтуға ықпал жасап, үлттық халықаралық шаралар арқылы Ұйымның мүше-мемлекеттерінің халықтарымен қоса, олардың юрисдикциясына қарасты территорялардың халықтары арасында да, жалпыға бірдей тиімді түрде танылып, жүзеге асырылуы үшін алға қойылған мақсат ретінде жария етіп отыр.
1 бап
Барлық адамдар тумысынан азат және қадір-қасиеті мен кұқықтары тең болып дүниеге келеді. Адамдарға ақыл-парасат, ар-ождан берілген, сондықтан олар бір-бірімен туыстық, бауырмалдық қарым-қатынас жасаулары тиіс.
2 бап
Әр адам, нәсіліне, түр-түсіне, жынысына. тіліне, дініне, саяси немесе басқа да наным-сенімдеріне, ұлттық, немесе әлеуметтік тегіне, мүліктік. тектік-топтық, немесе басқа да жағдаяттарға қарамастан осы Декларацияда жарияланған барлық құқықтар мен бостандықтарға алаланбай, бірдей тең ие болуы тиіс.
Сонымен қатар, ешкім де өзі тұратын елінің, не болмаса территорияның саяси, құқықтық, немесе халықаралық мәртебесінің негізі бойынша, және де ол территория тәуелсіз, әлде біреудің қарамағында, әлде өзін-өзі басқарушы емес, немесе оның егемендігі әртүрлі нысанда шектеулі болған күннің өзінде де, алаланбауы тиіс.
3 бап
Әр адам өмір сүруге, бостандықта болуға және оның жеке басына қол сұғылмауына құқылы.
4 бап
Ешкім де құлдықта немесе кіріптарлықта ұсталуы тиіс емес. Құлдық пен құл саудасына, қандай түрде болса да, тыйым салынады.
5 бап
Ешкім де азапталуға немесе қадір-қасиетін қорлайтындай адамшылыққа жатпайтын қатыгездік жолмен жәбірленуге, немесе жазалануға тиіс емес.
6 бап
Әр адам қай жерде жүрсе де, құқықтық субъектісі ретінде танылуына құқылы.
7 бап
Заң алдында жұрттың бәрі тең және де заң арқылы алаланбай, бірдей тең қорғалуға құқылы. Барлық адам осы Декларацияның ережелерін бұзатын кемсітуден және кемсітуге арандатушылықтың барлық түрінен тең қорғалуға құқылы.
8 бап
Әр адам, конституциямен, немесе заңмен берілген негізгі құқықтары бұзылған жағдайда, құқығын құзыретті ұлттық сот арқылы тиімді түрде қалпына келтіруге құқылы.
9 бап
Ешкім де негізсіз тұтқындалуға, қамауда ұсталуға немесе қуғынға ұшыратылуға тиіс емес.
10 бап
Әр адам, өзінің құқықтары мен міндеттерін анықтап, өзіне тағылған қылмыстық айыптаудың негізділігін белгілеу үшін, ісі толық теңдік негізінде, әділеттік талаптарға сай, тәуелсіз және әділ сот арқылы ашық қаралуына құқығы бар.
11 бап
Қылмыс жасады деп айыпталған әр адам, қорғану құқығы қамтамасыздандырылып, заңды және ашық сот талқылауы оның кінәсін толық анықтағанға дейін, кінәсіз деп есептелуге құқығы бар.
Ешкім де жасаған әрекеті немесе әрекетсіздігі негізінде, егер ол әрекеті ұлттық заңдар мен халықаралық құкық бойынша қылмыс болып саналмаса, жауапқа тартылмайды. Сонымен қатар қылмыс үшін берілген жаза, қылмыс жасалған кезде заңмен көзделген жазадан ауыр болмауға тиіс.
12 бап
Әр адам жеке және отбасылық өміріне өзгелердің өз бетінше араласуынан, озбырлық жасап баспанасына, хат жазысып-алысу құпиясына қол сұғуынан, ар-намысы мен абырой беделіне нұқсан келтіруінен қорғалуға құқығы бар.
13 бап
Әр адамның әр мемлекеттің ішінде жүріп-тұруына және өз қалауынша тұратын мекен-жайды таңдауына құқығы бар.
Әр адам кез-келген елден, соның ішінде өзінің туған елінен, басқа елге қоныс аударуға және өз еліне қайтып оралуға құқылы.
14 бап
Әр адамның қуғынға ұшыраған жағдайда, басқа елдерден баспана іздеп және сол баспананы пайдалануға кұқығы бар.
Бұл құқық шынтуатында саяси емес қылмыстың негізінде, немесе Біріккен Ұлттар Ұйымының мақсаттары мен қағидаларына қайшы келетін әрекеттері үшін қуғындалғандарға жүрмейді.
15 бап
Әр адамның азаматтыққа құқығы бар.
Ешкімді де азаматтығынан немесе азаматтығын өзгерту құқығынан еріксіз айыруға болмайды.
16 бап
Кәмелеттік жасқа толған ерлер мен әйелдер өздерінің нәсіліне, ұлтына, дініне қарамастан некеге тұрып, отбасын құруға құқылы. Олар некеге тұрған, некеде болған және ажырасқан кезде бірдей кұқықтарды пайдаланады.
Неке, тек екі жақтың өзара еркін және толық келісімі бойынша ғана қиылады.
Отабасы қоғамның табиғи және негізгі ұясы болып табылады, және қоғам мен мемлекет тарапынан қорғалуға кұқылы.
17 бап
Әр адамның дүние мүлікті жеке өзі, немесе басқалармен бірлесіп иемденуге құқығы бар.
Ешкім де өз мүлкінен еріксіз айрылмауға тиіс.
18 бап
Әр адам ой-пікір, ар-ождан және дін бостандығына құқығы бар; бұл құқық өз дінін немесе наным-сенімін өзгерту еркіндігін, өз дінін, наным-сенімін жеке өзі, немесе басқа адамдармен бірігіп тұтып, жария түрде, немесе жеке жолмен уағыздау, құдайға құлшылық ету, діни салт-жораларын орындау бостандығын да қамтыйды.
19 бап
Әр адам наным-сенім бостандығына және өз көзқарасын еркін білдіруіне құқығы бар; бұл құқық өз наным-сенімін кедергісіз ұстану еркіндігін және мемлекеттік шекаралар тәртібіне тәуелді болып қалмай, ақпараттар мен идеяларды еркін іздеп, кез-келген құралдар арқылы тарату бостандығын да қамтыйды.
20 бап
Әр адамның бейбіт жиналыстар және ассоциацияларды құру бостандығына құқығы бар.
Ешкімді де белгілі бір ассоциацияға зорлықпен кіргізуге болмайды.
21 бап
Әр адамның, өз елін басқару ісіне тікелей өзі, немесе ерікті түрде сайланған өкілдері арқылы қатысуға құқығы бар. Әр адам өз елінде мемлекеттік қызметке тең дәрежеде қол жеткізуге құқылы.
Халықтың еркі үкімет билігінің негізі болуы тиіс; бұл ерік мерзімді және бұрмаланбаған сайлау арқылы жүзеге асырылуы тиіс. Сайлау жалпыға бірдей тең сайлау құқығы негізінде, жасырын дауыс беру жолымен, немесе осы сияқты сайлау бостандығын қамтамасыз ететін басқа да, осы мәндес әдістер арқылы өткізілүі тиіс.
22 бап
Әр адам, қоғам мүшесі ретінде, әлеуметтік жағынан қамсыздандырылуына және оның қадір-қасиеті қолдау табуына, жеке басы еркін кемелденуіне қажетті экономикалық, әлеуметтік және мәдени салалар бойынша құқықтары әрбір мемлекеттің құрылымы мен рессурстарына сай, ұлттық ыкпал және халыкаралық ынтымақтастық арқылы жүзеге асырылуына құқыгы бар.
23 бап
Әр адамның еңбек етуге, жұмыс түрін еркін таңдауға, әділ және қолайлы еңбек жағдайына, жұмыссыздықтан қорғалуына құқығы бар.
Әр адамның құндылығы тең еңбегі үшін, нендей бір кемсітусіз, тең еңбек ақы алуына құқығы бар.
Жұмыс істеп жүрген әр адам өзінің және отбасының ылайықты өмір сүруін қамтамасыз ететіндей әділ және қанағаттанарлық, және, қажет болған кезде, басқа әлеуметтік қамсыздандыру құралдары арқылы толықтырылып отыратын, сый-сияпатқа құқылы.
Әр адам кәсіподақтарын құруға және өз мүдделерін қорғау үшін, кәсіподақтарына кіруге құқылы.
24 бап
Әр адам тынығуға және мәдени демалуға, оның ішінде ақылға қонымды шектеулі жұмыс күніне және мерзімді ақылы демалысқа, кұқылы.
25 бап
Әр адам өзінің және отбасы мүшелерінің ден-саулығын әл-ауқатын қамтамасыз ететіндей, тамақты, киімді, баспананы, медициналық күтімді қамтыйтын өмір сүру деңгейіне құқылы және де жұмыссыз қалған күнде, науқас болған кезде, мүгедек болып қалған, жесір болып қалған күнде, қартайған шақта, немесе өзіне байланысты емес басқа да себептермен тіршілік ету мүмкіншілігінен айырылып қалған жағдайда қамсыздандырылуына құқылы.
Ана және нәресте болу жағдайы айрықша қамқорлық пен көмек алуға кұқық береді. Балалардың бәрі, некелі немесе некесіз туған, бірдей әлеуметтік қорғауды пайдаланады.
26 бап
Әр адамның білім алуға кұқығы бар. Білім беру, ең болмағанда бастауыш және жалпы білім, тегін болуы тиіс. Бастауыш білім баршаға міндетті болуы тиіс. Техникалық және кәсіптік білім көпшіліктің қолы жетерліктей болуы тиіс және жоғары білім де, әркімнің қабілетіне қарай көпшіліктің қолы жетерліктей болуы тиіс.
Білім беру адамның жеке басының толық кемелденуіне және кұқықтары мен негізгі бостандықтарына деген құрметті арттыруға бағытталуы тиіс. Білім беру барлық ұлттар, нәсілдік және діни топтары арасында түсіністік, шыдамдылық пен достық қарым-қатынас орнатуға ықпал жасап және Біріккен Ұлттар Ұйымының бейбітшілікті қуаттау жолындағы жұмысына ыкпал жасап, дем беруі тиіс.
Ата-аналардың өздерінің жас балаларына білім беру түрін таңдауда құқығы басымды.
27 бап
Әр адам қоғамның мәдени өміріне еркін қатысуға, өнерден рахат-ләззат алуға, ғылыми прогресске ат салысуға әрі оның игілігін пайдалануға құқылы.
Әр адам өзі автор болып табылатын ғылыми еңбегінің, әдеби немесе көркем шығармаларының нәтижесінде туындайтын рухани және материалды мүдделерін қорғауға құқылы.
28 бап
Әр адам осы декларацияда баянды етілген кұқықтар мен бостандықтарды толық жүзеге асыра алатын әлеуметтік және халықаралық тәртіпке құқылы.
29 бап
Әр адамның, адам баласының еркін және толық кемелденуіне мүмкіншілік беретін қоғам алдында міндеттері бар. Өзінің құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыруда әр адам тек басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын тиісті түрде тану және құрметтеу мақсаты көзделген жағдайда ғана және демократиялық қоғамдағы моральдің, қоғамдық тәртіп пен игіліктің әділетті талаптарын қанағаттандыру мақсаты көзделген жағдайда ғана, заңмен белгіленген шектеуге ұшырауы тиіс.
Осы бостандықтар мен құқықтарды жүзеге асырылуы Біріккен Ұлттар Ұйымының мақсаттары мен қағидаларына қайшы келмеуі тиіс.
30 бап
Осы Декларациядағы ешбір қағида қасыбір мемлекетке, адамдар тобына немесе жеке адамдарға аталмыш Декларацияда баянды етілген құқықтар мен бостандықтарды жоятын қызметпен айналысу немесе іс-әрекет жасау құқығын береді деп пайымдалуы тиіс емес.

ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا بىردەي دەكلاراتسياسى
پرەامبۋلا
ادام بالاسى ۇيەلمەنىنىڭ بارلىق مۇشەلەرىنە ءتان قادىر-قاسيەتىن، قۇقىقتارىنىڭ تەڭدىگى مەن تارتىپ الىنبايتىندىعىن تانۋ، بوستاندىق پەن ادىلدىكتىڭ جانە جالپىعا بىردەي بەيبىتشىلىكتىڭ نەگىزى بولىپ تابىلاتىنىنا نازار اۋدارا وتىرىپ،
ادام قۇقىقتارىنا دەگەن ەلەمەۋشىلىك، مەنسىنبەۋشىلىك ادام بالاسى ارىنىڭ زىعىردانىن قايناتاتىن تاعىلىق جاعدايعا اكەلىپ سوعاتىنىنا جانە دۇنيە ءجۇزى ادامدارى ءسوز بەن نانىم-سەنىم بوستاندىقتارىنا يە بولىپ، ۇرەي مەن مۇقتاجدىقتان ادا بولا الاتىن ورتانى قۇرۋ – ادام بالاسىنىڭ جوعارى مارتەبەلى ۇمتىلىسى دەپ جاريالانعانىنا نازار اۋدارا وتىرىپ،
ادام بالاسى زورلىق-زومبىلىق پەن قاناۋعا قارسى كوتەرىلىسكە ءماجبۇر بولاتىن جاعدايدى تۋدىرماۋ ءۇشىن، ادام قۇقىقتارى زاڭ بيلىگىمەن قورعالۋى كەرەك ەكەنىنە نازار اۋدارا وتىرىپ،
حالىقتار اراسىندا دوستىق قارىم-قاتىناستىڭ دامۋىنا جاردەمدەسۋ كەرەك ەكەنىنە نازار اۋدارا وتىرىپ،
بىرىككەن ۇلتتار ەلدەرى ءوز جارعىسىندا نەگىزگى ادام قۇقىقتارىنا، جەكە ادام باسىنىڭ قادىر-قاسيەتى مەن قۇندىلىعىنا جانە ەرلەر مەن ايەلدەردىڭ تەڭدىگىنە سەنىمدەرىن راستاپ، الەۋمەتتىك پروگرەسس پەن ادامعا ىلايىق ءومىر سۇرۋ دەڭگەيىن، ناقتىلانعان بوستاندىقتاردان تىس، كەڭ اۋقىمدى بوستاندىقتاردى ارتتىرۋعا جاردەمدەسۋ كەرەك دەگەن شەشىمگە كەلگەندەرىنە نازار اۋدارا وتىرىپ،
مۇشە-مەملەكەتتەر بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىمەن ىنتىقتاماسا وتىرىپ، ادام قۇقىقتارى مەن نەگىزگى بوستاندىقتارى جالپىعا بىردەي قۇرمەتتەلىپ ساقتالۋىنا ىقپال جاساۋعا مىندەتتەنگەندەرىنە نازار اۋدارا وتىرىپ،
وسى مىندەتتەمەلەردى تولىققاندى جۇزەگە اسىرۋ جولىندا وسى قۇقىقتار مەن بوستاندىقتاردىڭ ءمان-ماعىناسى مەن ەرەكشەلىتكتەرىن ۇعىنىپ ءتۇسىنۋدىڭ ماڭىزى زور ەكەندىگىنە نازار اۋدارا وتىرىپ، باس اسسامبلەيا، ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا بىردەي دەكلاراتسياسىن بۇكىل حالىقتار مەن مەملەكەتتەردىڭ ۇمتىلىستارى ارقىلى ءار اداممەن قاتار، قوعامنىڭ ءار ورگانى وسى دەكلاراتسيانى ۇنەمى جادىندا تۇتىپ، ءبىلىم بەرۋ جانە اعارتۋ جۇمىستارى ارقىلى وسى قۇقىقتار مەن بوستاندىقتاردى قادىر تۇتۋعا ىقپال جاساپ، ۇلتتىق حالىقارالىق شارالار ارقىلى ۇيىمنىڭ مۇشە-مەملەكەتتەرىنىڭ حالىقتارىمەن قوسا، ولاردىڭ يۋريسديكتسياسىنا قاراستى تەرريتوريالاردىڭ حالىقتارى اراسىندا دا، جالپىعا بىردەي ءتيىمدى تۇردە تانىلىپ، جۇزەگە اسىرىلۋى ءۇشىن العا قويىلعان ماقسات رەتىندە جاريا ەتىپ وتىر.
1 باپ
بارلىق ادامدار تۋمىسىنان ازات جانە قادىر-قاسيەتى مەن كۇقىقتارى تەڭ بولىپ دۇنيەگە كەلەدى. ادامدارعا اقىل-پاراسات، ار-وجدان بەرىلگەن، سوندىقتان ولار ءبىر-بىرىمەن تۋىستىق، باۋىرمالدىق قارىم-قاتىناس جاساۋلارى ءتيىس.
2 باپ
ءار ادام، ناسىلىنە، ءتۇر-تۇسىنە، جىنىسىنا. تىلىنە، دىنىنە، ساياسي نەمەسە باسقا دا نانىم-سەنىمدەرىنە، ۇلتتىق، نەمەسە الەۋمەتتىك تەگىنە، مۇلىكتىك. تەكتىك-توپتىق، نەمەسە باسقا دا جاعداياتتارعا قاراماستان وسى دەكلاراتسيادا جاريالانعان بارلىق قۇقىقتار مەن بوستاندىقتارعا الالانباي، بىردەي تەڭ يە بولۋى ءتيىس.
سونىمەن قاتار، ەشكىم دە ءوزى تۇراتىن ەلىنىڭ، نە بولماسا تەرريتوريانىڭ ساياسي، قۇقىقتىق، نەمەسە حالىقارالىق مارتەبەسىنىڭ نەگىزى بويىنشا، جانە دە ول تەرريتوريا تاۋەلسىز، الدە بىرەۋدىڭ قاراماعىندا، الدە ءوزىن-ءوزى باسقارۋشى ەمەس، نەمەسە ونىڭ ەگەمەندىگى ءارتۇرلى نىساندا شەكتەۋلى بولعان كۇننىڭ وزىندە دە، الالانباۋى ءتيىس.
3 باپ
ءار ادام ءومىر سۇرۋگە، بوستاندىقتا بولۋعا جانە ونىڭ جەكە باسىنا قول سۇعىلماۋىنا قۇقىلى.
4 باپ
ەشكىم دە قۇلدىقتا نەمەسە كىرىپتارلىقتا ۇستالۋى ءتيىس ەمەس. قۇلدىق پەن قۇل ساۋداسىنا، قانداي تۇردە بولسا دا، تىيىم سالىنادى.
5 باپ
ەشكىم دە ازاپتالۋعا نەمەسە قادىر-قاسيەتىن قورلايتىنداي ادامشىلىققا جاتپايتىن قاتىگەزدىك جولمەن جابىرلەنۋگە، نەمەسە جازالانۋعا ءتيىس ەمەس.
6 باپ
ءار ادام قاي جەردە جۇرسە دە، قۇقىقتىق سۋبيەكتىسى رەتىندە تانىلۋىنا قۇقىلى.
7 باپ
زاڭ الدىندا جۇرتتىڭ ءبارى تەڭ جانە دە زاڭ ارقىلى الالانباي، بىردەي تەڭ قورعالۋعا قۇقىلى. بارلىق ادام وسى دەكلاراتسيانىڭ ەرەجەلەرىن بۇزاتىن كەمسىتۋدەن جانە كەمسىتۋگە ارانداتۋشىلىقتىڭ بارلىق تۇرىنەن تەڭ قورعالۋعا قۇقىلى.
8 باپ
ءار ادام، كونستيتۋتسيامەن، نەمەسە زاڭمەن بەرىلگەن نەگىزگى قۇقىقتارى بۇزىلعان جاعدايدا، قۇقىعىن قۇزىرەتتى ۇلتتىق سوت ارقىلى ءتيىمدى تۇردە قالپىنا كەلتىرۋگە قۇقىلى.
9 باپ
ەشكىم دە نەگىزسىز تۇتقىندالۋعا، قاماۋدا ۇستالۋعا نەمەسە قۋعىنعا ۇشىراتىلۋعا ءتيىس ەمەس.
10 باپ
ءار ادام، ءوزىنىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىن انىقتاپ، وزىنە تاعىلعان قىلمىستىق ايىپتاۋدىڭ نەگىزدىلىگىن بەلگىلەۋ ءۇشىن، ءىسى تولىق تەڭدىك نەگىزىندە، ادىلەتتىك تالاپتارعا ساي، تاۋەلسىز جانە ءادىل سوت ارقىلى اشىق قارالۋىنا قۇقىعى بار.
11 باپ
قىلمىس جاسادى دەپ ايىپتالعان ءار ادام، قورعانۋ قۇقىعى قامتاماسىزداندىرىلىپ، زاڭدى جانە اشىق سوت تالقىلاۋى ونىڭ كىناسىن تولىق انىقتاعانعا دەيىن، كىناسىز دەپ ەسەپتەلۋگە قۇقىعى بار.
ەشكىم دە جاساعان ارەكەتى نەمەسە ارەكەتسىزدىگى نەگىزىندە، ەگەر ول ارەكەتى ۇلتتىق زاڭدار مەن حالىقارالىق قۇكىق بويىنشا قىلمىس بولىپ سانالماسا، جاۋاپقا تارتىلمايدى. سونىمەن قاتار قىلمىس ءۇشىن بەرىلگەن جازا، قىلمىس جاسالعان كەزدە زاڭمەن كوزدەلگەن جازادان اۋىر بولماۋعا ءتيىس.
12 باپ
ءار ادام جەكە جانە وتباسىلىق ومىرىنە وزگەلەردىڭ ءوز بەتىنشە ارالاسۋىنان، وزبىرلىق جاساپ باسپاناسىنا، حات جازىسىپ-الىسۋ قۇپياسىنا قول سۇعۋىنان، ار-نامىسى مەن ابىروي بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرۋىنەن قورعالۋعا قۇقىعى بار.
13 باپ
ءار ادامنىڭ ءار مەملەكەتتىڭ ىشىندە ءجۇرىپ-تۇرۋىنا جانە ءوز قالاۋىنشا تۇراتىن مەكەن-جايدى تاڭداۋىنا قۇقىعى بار.
ءار ادام كەز-كەلگەن ەلدەن، سونىڭ ىشىندە ءوزىنىڭ تۋعان ەلىنەن، باسقا ەلگە قونىس اۋدارۋعا جانە ءوز ەلىنە قايتىپ ورالۋعا قۇقىلى.
14 باپ
ءار ادامنىڭ قۋعىنعا ۇشىراعان جاعدايدا، باسقا ەلدەردەن باسپانا ىزدەپ جانە سول باسپانانى پايدالانۋعا كۇقىعى بار.
بۇل قۇقىق شىنتۋاتىندا ساياسي ەمەس قىلمىستىڭ نەگىزىندە، نەمەسە بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ماقساتتارى مەن قاعيدالارىنا قايشى كەلەتىن ارەكەتتەرى ءۇشىن قۋعىندالعاندارعا جۇرمەيدى.
15 باپ
ءار ادامنىڭ ازاماتتىققا قۇقىعى بار.
ەشكىمدى دە ازاماتتىعىنان نەمەسە ازاماتتىعىن وزگەرتۋ قۇقىعىنان ەرىكسىز ايىرۋعا بولمايدى.
16 باپ
كامەلەتتىك جاسقا تولعان ەرلەر مەن ايەلدەر وزدەرىنىڭ ناسىلىنە، ۇلتىنا، دىنىنە قاراماستان نەكەگە تۇرىپ، وتباسىن قۇرۋعا قۇقىلى. ولار نەكەگە تۇرعان، نەكەدە بولعان جانە اجىراسقان كەزدە بىردەي كۇقىقتاردى پايدالانادى.
نەكە، تەك ەكى جاقتىڭ ءوزارا ەركىن جانە تولىق كەلىسىمى بويىنشا عانا قيىلادى.
وتاباسى قوعامنىڭ تابيعي جانە نەگىزگى ۇياسى بولىپ تابىلادى، جانە قوعام مەن مەملەكەت تاراپىنان قورعالۋعا كۇقىلى.
17 باپ
ءار ادامنىڭ دۇنيە مۇلىكتى جەكە ءوزى، نەمەسە باسقالارمەن بىرلەسىپ يەمدەنۋگە قۇقىعى بار.
ەشكىم دە ءوز مۇلكىنەن ەرىكسىز ايرىلماۋعا ءتيىس.
18 باپ
ءار ادام وي-پىكىر، ار-وجدان جانە ءدىن بوستاندىعىنا قۇقىعى بار؛ بۇل قۇقىق ءوز ءدىنىن نەمەسە نانىم-سەنىمىن وزگەرتۋ ەركىندىگىن، ءوز ءدىنىن، نانىم-سەنىمىن جەكە ءوزى، نەمەسە باسقا ادامدارمەن بىرىگىپ تۇتىپ، جاريا تۇردە، نەمەسە جەكە جولمەن ۋاعىزداۋ، قۇدايعا قۇلشىلىق ەتۋ، ءدىني سالت-جورالارىن ورىنداۋ بوستاندىعىن دا قامتىيدى.
19 باپ
ءار ادام نانىم-سەنىم بوستاندىعىنا جانە ءوز كوزقاراسىن ەركىن بىلدىرۋىنە قۇقىعى بار؛ بۇل قۇقىق ءوز نانىم-سەنىمىن كەدەرگىسىز ۇستانۋ ەركىندىگىن جانە مەملەكەتتىك شەكارالار تارتىبىنە تاۋەلدى بولىپ قالماي، اقپاراتتار مەن يدەيالاردى ەركىن ىزدەپ، كەز-كەلگەن قۇرالدار ارقىلى تاراتۋ بوستاندىعىن دا قامتىيدى.
20 باپ
ءار ادامنىڭ بەيبىت جينالىستار جانە اسسوتسياتسيالاردى قۇرۋ بوستاندىعىنا قۇقىعى بار.
ەشكىمدى دە بەلگىلى ءبىر اسسوتسياتسياعا زورلىقپەن كىرگىزۋگە بولمايدى.
21 باپ
ءار ادامنىڭ، ءوز ەلىن باسقارۋ ىسىنە تىكەلەي ءوزى، نەمەسە ەرىكتى تۇردە سايلانعان وكىلدەرى ارقىلى قاتىسۋعا قۇقىعى بار.
ءار ادام ءوز ەلىندە مەملەكەتتىك قىزمەتكە تەڭ دارەجەدە قول جەتكىزۋگە قۇقىلى.
حالىقتىڭ ەركى ۇكىمەت بيلىگىنىڭ نەگىزى بولۋى ءتيىس؛ بۇل ەرىك مەرزىمدى جانە بۇرمالانباعان سايلاۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس. سايلاۋ جالپىعا بىردەي تەڭ سايلاۋ قۇقىعى نەگىزىندە، جاسىرىن داۋىس بەرۋ جولىمەن، نەمەسە وسى سياقتى سايلاۋ بوستاندىعىن قامتاماسىز ەتەتىن باسقا دا، وسى ماندەس ادىستەر ارقىلى وتكىزىلۇى ءتيىس.
22 باپ
ءار ادام، قوعام مۇشەسى رەتىندە، الەۋمەتتىك جاعىنان قامسىزداندىرىلۋىنا جانە ونىڭ قادىر-قاسيەتى قولداۋ تابۋىنا، جەكە باسى ەركىن كەمەلدەنۋىنە قاجەتتى ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جانە مادەني سالالار بويىنشا قۇقىقتارى ءاربىر مەملەكەتتىڭ قۇرىلىمى مەن رەسسۋرستارىنا ساي، ۇلتتىق ىكپال جانە حالىكارالىق ىنتىماقتاستىق ارقىلى جۇزەگە اسىرىلۋىنا قۇقىگى بار.
23 باپ
ءار ادامنىڭ ەڭبەك ەتۋگە، جۇمىس ءتۇرىن ەركىن تاڭداۋعا، ءادىل جانە قولايلى ەڭبەك جاعدايىنا، جۇمىسسىزدىقتان قورعالۋىنا قۇقىعى بار.
ءار ادامنىڭ قۇندىلىعى تەڭ ەڭبەگى ءۇشىن، نەندەي ءبىر كەمسىتۋسىز، تەڭ ەڭبەك اقى الۋىنا قۇقىعى بار.
جۇمىس ىستەپ جۇرگەن ءار ادام ءوزىنىڭ جانە وتباسىنىڭ ىلايىقتى ءومىر سۇرۋىن قامتاماسىز ەتەتىندەي ءادىل جانە قاناعاتتانارلىق، جانە، قاجەت بولعان كەزدە، باسقا الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ قۇرالدارى ارقىلى تولىقتىرىلىپ وتىراتىن، سىي-سياپاتقا قۇقىلى.
ءار ادام كاسىپوداقتارىن قۇرۋعا جانە ءوز مۇددەلەرىن قورعاۋ ءۇشىن، كاسىپوداقتارىنا كىرۋگە قۇقىلى.
24 باپ
ءار ادام تىنىعۋعا جانە مادەني دەمالۋعا، ونىڭ ىشىندە اقىلعا قونىمدى شەكتەۋلى جۇمىس كۇنىنە جانە مەرزىمدى اقىلى دەمالىسقا، كۇقىلى.
25 باپ
ءار ادام ءوزىنىڭ جانە وتباسى مۇشەلەرىنىڭ دەن-ساۋلىعىن ءال-اۋقاتىن قامتاماسىز ەتەتىندەي، تاماقتى، كيىمدى، باسپانانى، مەديتسينالىق كۇتىمدى قامتىيتىن ءومىر سۇرۋ دەڭگەيىنە قۇقىلى جانە دە جۇمىسسىز قالعان كۇندە، ناۋقاس بولعان كەزدە، مۇگەدەك بولىپ قالعان، جەسىر بولىپ قالعان كۇندە، قارتايعان شاقتا، نەمەسە وزىنە بايلانىستى ەمەس باسقا دا سەبەپتەرمەن تىرشىلىك ەتۋ مۇمكىنشىلىگىنەن ايىرىلىپ قالعان جاعدايدا قامسىزداندىرىلۋىنا قۇقىلى.
انا جانە نارەستە بولۋ جاعدايى ايرىقشا قامقورلىق پەن كومەك الۋعا كۇقىق بەرەدى. بالالاردىڭ ءبارى، نەكەلى نەمەسە نەكەسىز تۋعان، بىردەي الەۋمەتتىك قورعاۋدى پايدالانادى.
26 باپ
ءار ادامنىڭ ءبىلىم الۋعا كۇقىعى بار. ءبىلىم بەرۋ، ەڭ بولماعاندا باستاۋىش جانە جالپى ءبىلىم، تەگىن بولۋى ءتيىس. باستاۋىش ءبىلىم بارشاعا مىندەتتى بولۋى ءتيىس. تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم كوپشىلىكتىڭ قولى جەتەرلىكتەي بولۋى ءتيىس جانە جوعارى ءبىلىم دە، اركىمنىڭ قابىلەتىنە قاراي كوپشىلىكتىڭ قولى جەتەرلىكتەي بولۋى ءتيىس.
ءبىلىم بەرۋ ادامنىڭ جەكە باسىنىڭ تولىق كەمەلدەنۋىنە جانە كۇقىقتارى مەن نەگىزگى بوستاندىقتارىنا دەگەن قۇرمەتتى ارتتىرۋعا باعىتتالۋى ءتيىس. ءبىلىم بەرۋ بارلىق ۇلتتار، ناسىلدىك جانە ءدىني توپتارى اراسىندا تۇسىنىستىك، شىدامدىلىق پەن دوستىق قارىم-قاتىناس ورناتۋعا ىقپال جاساپ جانە بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ بەيبىتشىلىكتى قۋاتتاۋ جولىنداعى جۇمىسىنا ىكپال جاساپ، دەم بەرۋى ءتيىس.
اتا-انالاردىڭ وزدەرىنىڭ جاس بالالارىنا ءبىلىم بەرۋ ءتۇرىن تاڭداۋدا قۇقىعى باسىمدى.
27 باپ
ءار ادام قوعامنىڭ مادەني ومىرىنە ەركىن قاتىسۋعا، ونەردەن راحات-ءلاززات الۋعا، عىلىمي پروگرەسسكە ات سالىسۋعا ءارى ونىڭ يگىلىگىن پايدالانۋعا قۇقىلى.
ءار ادام ءوزى اۆتور بولىپ تابىلاتىن عىلىمي ەڭبەگىنىڭ، ادەبي نەمەسە كوركەم شىعارمالارىنىڭ ناتيجەسىندە تۋىندايتىن رۋحاني جانە ماتەريالدى مۇددەلەرىن قورعاۋعا قۇقىلى.
28 باپ
ءار ادام وسى دەكلاراتسيادا باياندى ەتىلگەن كۇقىقتار مەن بوستاندىقتاردى تولىق جۇزەگە اسىرا الاتىن الەۋمەتتىك جانە حالىقارالىق تارتىپكە قۇقىلى.
29 باپ
ءار ادامنىڭ، ادام بالاسىنىڭ ەركىن جانە تولىق كەمەلدەنۋىنە مۇمكىنشىلىك بەرەتىن قوعام الدىندا مىندەتتەرى بار.
ءوزىنىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن جۇزەگە اسىرۋدا ءار ادام تەك باسقا ادامداردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن ءتيىستى تۇردە تانۋ جانە قۇرمەتتەۋ ماقساتى كوزدەلگەن جاعدايدا عانا جانە دەموكراتيالىق قوعامداعى مورالدىڭ، قوعامدىق ءتارتىپ پەن يگىلىكتىڭ ادىلەتتى تالاپتارىن قاناعاتتاندىرۋ ماقساتى كوزدەلگەن جاعدايدا عانا، زاڭمەن بەلگىلەنگەن شەكتەۋگە ۇشىراۋى ءتيىس.
وسى بوستاندىقتار مەن قۇقىقتاردى جۇزەگە اسىرىلۋى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ماقساتتارى مەن قاعيدالارىنا قايشى كەلمەۋى ءتيىس.
30 باپ
وسى دەكلاراتسياداعى ەشبىر قاعيدا قاسىبىر مەملەكەتكە، ادامدار توبىنا نەمەسە جەكە ادامدارعا اتالمىش دەكلاراتسيادا باياندى ەتىلگەن قۇقىقتار مەن بوستاندىقتاردى جوياتىن قىزمەتپەن اينالىسۋ نەمەسە ءىس-ارەكەت جاساۋ قۇقىعىن بەرەدى دەپ پايىمدالۋى ءتيىس ەمەس.

Adam quqıqtarınıñ jalpığa birdey deklaracïyası
Preambwla
Adam balası üyelmeniniñ barlıq müşelerine tän qadir-qasïetin, quqıqtarınıñ teñdigi men tartıp alınbaytındığın tanw, bostandıq pen ädildiktiñ jäne jalpığa birdey beybitşiliktiñ negizi bolıp tabılatınına nazar awdara otırıp,
adam quqıqtarına degen elemewşilik, mensinbewşilik adam balası arınıñ zığırdanın qaynatatın tağılıq jağdayğa äkelip soğatınına jäne dünïe jüzi adamdarı söz ben nanım-senim bostandıqtarına ïe bolıp, ürey men muqtajdıqtan ada bola alatın ortanı qurw – adam balasınıñ joğarı märtebeli umtılısı dep jarïyalanğanına nazar awdara otırıp,
adam balası zorlıq-zombılıq pen qanawğa qarsı köteriliske mäjbür bolatın jağdaydı twdırmaw üşin, adam quqıqtarı zañ bïligimen qorğalwı kerek ekenine nazar awdara otırıp,
xalıqtar arasında dostıq qarım-qatınastıñ damwına järdemdesw kerek ekenine nazar awdara otırıp,
Birikken Ulttar elderi öz Jarğısında negizgi adam quqıqtarına, jeke adam basınıñ qadir-qasïeti men qundılığına jäne erler men äyelderdiñ teñdigine senimderin rastap, älewmettik progress pen adamğa ılayıq ömir sürw deñgeyin, naqtılanğan bostandıqtardan tıs, keñ awqımdı bostandıqtardı arttırwğa järdemdesw kerek degen şeşimge kelgenderine nazar awdara otırıp,
müşe-memleketter Birikken Ulttar Uyımımen ıntıqtamasa otırıp, adam quqıqtarı men negizgi bostandıqtarı jalpığa birdey qurmettelip saqtalwına ıqpal jasawğa mindettengenderine nazar awdara otırıp,
osı mindettemelerdi tolıqqandı jüzege asırw jolında osı quqıqtar men bostandıqtardıñ män-mağınası men erekşelitkterin uğınıp tüsinwdiñ mañızı zor ekendigine nazar awdara otırıp, Bas Assambleya, Adam quqıqtarınıñ jalpığa birdey Deklaracïyasın bükil xalıqtar men memleketterdiñ umtılıstarı arqılı är adammen qatar, qoğamnıñ är organı osı deklaracïyanı ünemi jadında tutıp, bilim berw jäne ağartw jumıstarı arqılı osı quqıqtar men bostandıqtardı qadir tutwğa ıqpal jasap, ülttıq xalıqaralıq şaralar arqılı Uyımnıñ müşe-memleketteriniñ xalıqtarımen qosa, olardıñ ywrïsdïkcïyasına qarastı terrïtoryalardıñ xalıqtarı arasında da, jalpığa birdey tïimdi türde tanılıp, jüzege asırılwı üşin alğa qoyılğan maqsat retinde jarïya etip otır.
1 bap
Barlıq adamdar twmısınan azat jäne qadir-qasïeti men kuqıqtarı teñ bolıp dünïege keledi. Adamdarğa aqıl-parasat, ar-ojdan berilgen, sondıqtan olar bir-birimen twıstıq, bawırmaldıq qarım-qatınas jasawları tïis.
2 bap
Är adam, näsiline, tür-tüsine, jınısına. tiline, dinine, sayasï nemese basqa da nanım-senimderine, ulttıq, nemese älewmettik tegine, müliktik. tektik-toptıq, nemese basqa da jağdayattarğa qaramastan osı Deklaracïyada jarïyalanğan barlıq quqıqtar men bostandıqtarğa alalanbay, birdey teñ ïe bolwı tïis.
Sonımen qatar, eşkim de özi turatın eliniñ, ne bolmasa terrïtorïyanıñ sayasï, quqıqtıq, nemese xalıqaralıq märtebesiniñ negizi boyınşa, jäne de ol terrïtorïya täwelsiz, älde birewdiñ qaramağında, älde özin-özi basqarwşı emes, nemese onıñ egemendigi ärtürli nısanda şektewli bolğan künniñ özinde de, alalanbawı tïis.
3 bap
Är adam ömir sürwge, bostandıqta bolwğa jäne onıñ jeke basına qol suğılmawına quqılı.
4 bap
Eşkim de quldıqta nemese kiriptarlıqta ustalwı tïis emes. Quldıq pen qul sawdasına, qanday türde bolsa da, tıyım salınadı.
5 bap
Eşkim de azaptalwğa nemese qadir-qasïetin qorlaytınday adamşılıqqa jatpaytın qatıgezdik jolmen jäbirlenwge, nemese jazalanwğa tïis emes.
6 bap
Är adam qay jerde jürse de, quqıqtıq swbyektisi retinde tanılwına quqılı.
7 bap
Zañ aldında jurttıñ bäri teñ jäne de zañ arqılı alalanbay, birdey teñ qorğalwğa quqılı. Barlıq adam osı Deklaracïyanıñ erejelerin buzatın kemsitwden jäne kemsitwge arandatwşılıqtıñ barlıq türinen teñ qorğalwğa quqılı.
8 bap
Är adam, konstïtwcïyamen, nemese zañmen berilgen negizgi quqıqtarı buzılğan jağdayda, quqığın quzıretti ulttıq sot arqılı tïimdi türde qalpına keltirwge quqılı.
9 bap
Eşkim de negizsiz tutqındalwğa, qamawda ustalwğa nemese qwğınğa uşıratılwğa tïis emes.
10 bap
Är adam, öziniñ quqıqtarı men mindetterin anıqtap, özine tağılğan qılmıstıq ayıptawdıñ negizdiligin belgilew üşin, isi tolıq teñdik negizinde, ädilettik talaptarğa say, täwelsiz jäne ädil sot arqılı aşıq qaralwına quqığı bar.
11 bap
Qılmıs jasadı dep ayıptalğan är adam, qorğanw quqığı qamtamasızdandırılıp, zañdı jäne aşıq sot talqılawı onıñ kinäsin tolıq anıqtağanğa deyin, kinäsiz dep eseptelwge quqığı bar.
Eşkim de jasağan äreketi nemese äreketsizdigi negizinde, eger ol äreketi ulttıq zañdar men xalıqaralıq qukıq boyınşa qılmıs bolıp sanalmasa, jawapqa tartılmaydı. Sonımen qatar qılmıs üşin berilgen jaza, qılmıs jasalğan kezde zañmen közdelgen jazadan awır bolmawğa tïis.
12 bap
Är adam jeke jäne otbasılıq ömirine özgelerdiñ öz betinşe aralaswınan, ozbırlıq jasap baspanasına, xat jazısıp-alısw qupïyasına qol suğwınan, ar-namısı men abıroy bedeline nuqsan keltirwinen qorğalwğa quqığı bar.
13 bap
Är adamnıñ är memlekettiñ işinde jürip-turwına jäne öz qalawınşa turatın meken-jaydı tañdawına quqığı bar.
Är adam kez-kelgen elden, sonıñ işinde öziniñ twğan elinen, basqa elge qonıs awdarwğa jäne öz eline qaytıp oralwğa quqılı.
14 bap
Är adamnıñ qwğınğa uşırağan jağdayda, basqa elderden baspana izdep jäne sol baspananı paydalanwğa kuqığı bar.
Bul quqıq şıntwatında sayasï emes qılmıstıñ negizinde, nemese Birikken Ulttar Uyımınıñ maqsattarı men qağïdalarına qayşı keletin äreketteri üşin qwğındalğandarğa jürmeydi.
15 bap
Är adamnıñ azamattıqqa quqığı bar.
Eşkimdi de azamattığınan nemese azamattığın özgertw quqığınan eriksiz ayırwğa bolmaydı.
16 bap
Kämelettik jasqa tolğan erler men äyelder özderiniñ näsiline, ultına, dinine qaramastan nekege turıp, otbasın qurwğa quqılı. Olar nekege turğan, nekede bolğan jäne ajırasqan kezde birdey kuqıqtardı paydalanadı.
Neke, tek eki jaqtıñ özara erkin jäne tolıq kelisimi boyınşa ğana qïıladı.
Otabası qoğamnıñ tabïğï jäne negizgi uyası bolıp tabıladı, jäne qoğam men memleket tarapınan qorğalwğa kuqılı.
17 bap
Är adamnıñ dünïe mülikti jeke özi, nemese basqalarmen birlesip ïemdenwge quqığı bar.
Eşkim de öz mülkinen eriksiz ayrılmawğa tïis.
18 bap
Är adam oy-pikir, ar-ojdan jäne din bostandığına quqığı bar; bul quqıq öz dinin nemese nanım-senimin özgertw erkindigin, öz dinin, nanım-senimin jeke özi, nemese basqa adamdarmen birigip tutıp, jarïya türde, nemese jeke jolmen wağızdaw, qudayğa qulşılıq etw, dinï salt-joraların orındaw bostandığın da qamtıydı.
19 bap
Är adam nanım-senim bostandığına jäne öz közqarasın erkin bildirwine quqığı bar; bul quqıq öz nanım-senimin kedergisiz ustanw erkindigin jäne memlekettik şekaralar tärtibine täweldi bolıp qalmay, aqparattar men ïdeyalardı erkin izdep, kez-kelgen quraldar arqılı taratw bostandığın da qamtıydı.
20 bap
Är adamnıñ beybit jïnalıstar jäne assocïacïyalardı qurw bostandığına quqığı bar.
Eşkimdi de belgili bir assocïacïyağa zorlıqpen kirgizwge bolmaydı.
21 bap
Är adamnıñ, öz elin basqarw isine tikeley özi, nemese erikti türde saylanğan ökilderi arqılı qatıswğa quqığı bar.
Är adam öz elinde memlekettik qızmetke teñ därejede qol jetkizwge quqılı.
Xalıqtıñ erki ükimet bïliginiñ negizi bolwı tïis; bul erik merzimdi jäne burmalanbağan saylaw arqılı jüzege asırılwı tïis. Saylaw jalpığa birdey teñ saylaw quqığı negizinde, jasırın dawıs berw jolımen, nemese osı sïyaqtı saylaw bostandığın qamtamasız etetin basqa da, osı mändes ädister arqılı ötkizilüi tïis.
22 bap
Är adam, qoğam müşesi retinde, älewmettik jağınan qamsızdandırılwına jäne onıñ qadir-qasïeti qoldaw tabwına, jeke bası erkin kemeldenwine qajetti ekonomïkalıq, älewmettik jäne mädenï salalar boyınşa quqıqtarı ärbir memlekettiñ qurılımı men resswrstarına say, ulttıq ıkpal jäne xalıkaralıq ıntımaqtastıq arqılı jüzege asırılwına quqıgı bar.
23 bap
Är adamnıñ eñbek etwge, jumıs türin erkin tañdawğa, ädil jäne qolaylı eñbek jağdayına, jumıssızdıqtan qorğalwına quqığı bar.
Är adamnıñ qundılığı teñ eñbegi üşin, nendey bir kemsitwsiz, teñ eñbek aqı alwına quqığı bar.
Jumıs istep jürgen är adam öziniñ jäne otbasınıñ ılayıqtı ömir sürwin qamtamasız etetindey ädil jäne qanağattanarlıq, jäne, qajet bolğan kezde, basqa älewmettik qamsızdandırw quraldarı arqılı tolıqtırılıp otıratın, sıy-sïyapatqa quqılı.
Är adam käsipodaqtarın qurwğa jäne öz müddelerin qorğaw üşin, käsipodaqtarına kirwge quqılı.
24 bap
Är adam tınığwğa jäne mädenï demalwğa, onıñ işinde aqılğa qonımdı şektewli jumıs künine jäne merzimdi aqılı demalısqa, kuqılı.
25 bap
Är adam öziniñ jäne otbası müşeleriniñ den-sawlığın äl-awqatın qamtamasız etetindey, tamaqtı, kïimdi, baspananı, medïcïnalıq kütimdi qamtıytın ömir sürw deñgeyine quqılı jäne de jumıssız qalğan künde, nawqas bolğan kezde, mügedek bolıp qalğan, jesir bolıp qalğan künde, qartayğan şaqta, nemese özine baylanıstı emes basqa da sebeptermen tirşilik etw mümkinşiliginen ayırılıp qalğan jağdayda qamsızdandırılwına quqılı.
Ana jäne näreste bolw jağdayı ayrıqşa qamqorlıq pen kömek alwğa kuqıq beredi. Balalardıñ bäri, nekeli nemese nekesiz twğan, birdey älewmettik qorğawdı paydalanadı.
26 bap
Är adamnıñ bilim alwğa kuqığı bar. Bilim berw, eñ bolmağanda bastawış jäne jalpı bilim, tegin bolwı tïis. Bastawış bilim barşağa mindetti bolwı tïis. Texnïkalıq jäne käsiptik bilim köpşiliktiñ qolı jeterliktey bolwı tïis jäne joğarı bilim de, ärkimniñ qabiletine qaray köpşiliktiñ qolı jeterliktey bolwı tïis.
Bilim berw adamnıñ jeke basınıñ tolıq kemeldenwine jäne kuqıqtarı men negizgi bostandıqtarına degen qurmetti arttırwğa bağıttalwı tïis. Bilim berw barlıq ulttar, näsildik jäne dinï toptarı arasında tüsinistik, şıdamdılıq pen dostıq qarım-qatınas ornatwğa ıqpal jasap jäne Birikken Ulttar Uyımınıñ beybitşilikti qwattaw jolındağı jumısına ıkpal jasap, dem berwi tïis.
Ata-analardıñ özderiniñ jas balalarına bilim berw türin tañdawda quqığı basımdı.
27 bap
Är adam qoğamnıñ mädenï ömirine erkin qatıswğa, önerden raxat-läzzat alwğa, ğılımï progresske at salıswğa äri onıñ ïgiligin paydalanwğa quqılı.
Är adam özi avtor bolıp tabılatın ğılımï eñbeginiñ, ädebï nemese körkem şığarmalarınıñ nätïjesinde twındaytın rwxanï jäne materïaldı müddelerin qorğawğa quqılı.
28 bap
Är adam osı deklaracïyada bayandı etilgen kuqıqtar men bostandıqtardı tolıq jüzege asıra alatın älewmettik jäne xalıqaralıq tärtipke quqılı.
29 bap
Är adamnıñ, adam balasınıñ erkin jäne tolıq kemeldenwine mümkinşilik beretin qoğam aldında mindetteri bar.
Öziniñ quqıqtarı men bostandıqtarın jüzege asırwda är adam tek basqa adamdardıñ quqıqtarı men bostandıqtarın tïisti türde tanw jäne qurmettew maqsatı közdelgen jağdayda ğana jäne demokratïyalıq qoğamdağı moraldiñ, qoğamdıq tärtip pen ïgiliktiñ ädiletti talaptarın qanağattandırw maqsatı közdelgen jağdayda ğana, zañmen belgilengen şektewge uşırawı tïis.
Osı bostandıqtar men quqıqtardı jüzege asırılwı Birikken Ulttar Uyımınıñ maqsattarı men qağïdalarına qayşı kelmewi tïis.
30 bap
Osı Deklaracïyadağı eşbir qağïda qasıbir memleketke, adamdar tobına nemese jeke adamdarğa atalmış Deklaracïyada bayandı etilgen quqıqtar men bostandıqtardı joyatın qızmetpen aynalısw nemese is-äreket jasaw quqığın beredi dep payımdalwı tïis emes.

UDHR | Country Index | Language Codes